ریسک های موجود در بازار مالی ایران

تأثیر افشای مدیریت ریسک سازمانی و افشای سرمایه فکری بر ارزش شرکت در شرکت های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران

1 استادیار گروه حسابداری، موسسه آموزش عالی رسام، کرج، ایران.

2 گروه حسابداری، موسسه آموزش عالی پرندک، ساوه، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری، موسسه آموزش عالی پرندک، ساوه، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر افشای مدیریت ریسک سازمانی و افشای سرمایه فکری بر ارزش شرکت در شرکت-های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. اطلاعات اخذ شده در رابطه با متغیرهای تحقیق وارد صفحه گسترده اکسل شده و سپس با استفاده از نرم افزار ایویوز تحلیل شدند. جامعة آماری این پژوهش به روش حذف سیستماتیک از میان 149 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی دورة زمانی 1392 تا 1399 می باشد. نتایج فرضیه اول نشان داد که افشای مدیریت ریسک سازمانی بر ارزش شرکت تاثیر مثبت و معناداری دارد. نتایج فرضیه دوم نشان داد که افشای سرمایه فکری بر ارزش شرکت تاثیر مثبت و معناداری دارد. بر مبنای نتایج عنوان شده و همچنین تحلیل و تببین بیشتر پژوهشگر می‌توان بیان نمود که افشای مدیریت ریسک می‌تواند بر ارزش شرکت تاثیر بگذارد زیرا اطلاعات ریسک، مانند ریسک عملیاتی و مالی که توسط بخش مالی شرکت‌ها افشا می‌شود، مورد نیاز سرمایه‌گذاران در بازار فعلی می‌باشد. همچنین به نظر پژوهشگر، افشای مدیریت ریسک نشان دهنده آمادگی شرکت برای رویارویی و مدیریت ریسک های موجود است. از سوی دیگر، به منظور تاثیرگذاری مناسب و کاملِ سرمایه فکری بر ارزش شرکت‌های پذیرفته شده در بورس ایران، شرکت‌های مورد بررسی باید از منابع فکری، سرمایه انسانی و ساختار سرمایه ای خود به خوبی و به شکل درست و بهینه به منظور بهبود عملکرد شرکت استفاده کنند و چنانچه این مهم روی دهد، خواهند توانست به صورت مطلوب، سرمایه‌گذاران را برای سرمایه‌گذاری و افزایش ارزش شرکت جذب کنند؛ سرمایه فکری متعلق به شرکت مطمئناً تعهد بالاتری را در رابطه با اعتماد سهامداران در مورد پایداری شرکت فراهم خواهد نمود.

ریسک‌های معاملاتی در بازار پایه فرابورس

باشگاه خبرنگاران جوان- یک کارشناس بازار سرمایه گفت: از مزایای بازار پایه می‌توان به محدود کردن فعالیت‌های سفته‌بازان و حذف هیجانات موجود در بازار پایه ریسک های موجود در بازار مالی ایران اشاره کرد. کوروش آسایش اظهار کرد: به طور کلی در بازار سرمایه دو شرکت بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران وجود دارند. در بازار فرابورس ایران دو بازار، بازار اصلی و بازار پایه وجود دارند که معمولا در بازار پایه، شرکت‌هایی که از بازار اصلی بورس و یا فرابورس به دلایل مختلف اخراج شدند یا نماد این شرکت‌ها در بازار بورس و فرابورس ثبت شده، ولی پذیرش نشده، وجود دارند. وی افزود: بازار پایه، بازاری با ریسک بالا است زیرا شرکت‌هایی که از نظر افشای اطلاعات و سودآوری مشکل داشتند، یا ساختار پذیرش بازار‌های بورس و فرابورس را نتوانستند تامین کنند، در این بازار وجود دارند. بنابراین، شفافیت در بازار پایه کمتر است. او بیان کرد: بازار پایه به سه دسته، بازار پایه زرد، بازار پایه نارنجی و بازار پایه قرمز تقسیم می‌شوند که درصد نوسان این بازار‌ها به ترتیب در بازار زرد سه درصد، در بازار نارنجی دو درصد و در بازار قرمز یک درصد است؛ که هر چه بازار پایه از زرد و به سمت بازار قرمز می‌آید، ریسک آن افزایش می‌یابد. آسایش در رابطه با شرکت‌های زیرمجموعه بازار پایه اظهار کرد: شرکت‌هایی که در بازار زرد هستند وضعیت‌شان از نظر ساختار مالی و افشای اطلاعاتی در سطح بالاتری نسبت به شرکت‌هایی موجود در بازار نارنجی و قرمز قرار دارند. او بیان کرد: یکی از دلایلی که بازار‌های پایه نوسانات زیادی دارند، بحث ریسک است. بازار‌های پایه معمولا شرکت‌های کوچکی هستند و این شرکت‌های کوچک با سفته بازی و ایجاد صف‌های خرید و یا حرکاتی که بازیگران انجام می‌دهند، یک سهم را بالا و یا پایین می‌کشند. این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که علت سرمایه‌گذاری افراد در بازار پایه چیست؟، گفت: در سال ۹۹ همه به سمت بازار سرمایه هجوم آوردند و شاخص بازار سرمایه تا سال‌های گذشته زیر یک میلیون قرار داشت و در طول چند ماه با تبلیغات و کار‌هایی که دولت انجام داد، چند میلیون نفر به سمت بازار سرمایه آمدند و البته بازار پایه هم جزئی از این بازار‌ها بود؛ بنابراین پول به سمت این بازار نیز آمد و بسیاری از افراد بدون مطالعه، توافقنامه بازار پایه را امضا کردند با اینکه با ساز و کار و ساختار این بازار اصلا آشنا نبودند. او بیان کرد: به هر حال در سال گذشته بسیاری از افراد به سمت بازار پایه آمدند و تقاضا در این بازار افزایش یافت، ولی در نهایت بعد از اینکه پول از بازار سرمایه خارج شد و تقاضا کم و عرضه زیاد شد، چون شرکت‌های موجود در بازار پایه، شرکت‌های کوچک و سفته‌بازی هستند، افراد در صف‌های فروش طولانی مدت قرار گرفتند و بسیاری از سهام ریزش سنگینی را تجربه کردند.
او افزود: یکی از راهکار‌های اساسی که در زمان دریافت کد بورسی به سهامداران اعلام می‌شود این است که توافقنامه بازار پایه را دقیق بخوانند و سپس به سمت این بازار برای سرمایه‌گذاری بیایند. آسایش در خصوص مصوبات توافقنامه اظهار کرد: در توافقنامه بازار پایه که اکثر افراد بدون مطالعه امضا می‌کنند، در رابطه با ساختار پذیرش بازار پایه، نوسانات این بازار، نحوه پذیرش و ساختار معاملاتی این بازار‌ها صحبت می‌شود؛ ولی اگر این توافقنامه به صورت دقیق خوانده شود شاید بسیاری از افرادی که ریسک‌گریز و مبتدی هستند، کمتر به سمت این بازار‌ بروند.
این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که، بازار پایه چه مزایایی دارد؟، گفت: از مزایای معدودی که می‌توان برای بازار پایه اشاره کرد این است که معمولا شرکت‌هایی که کوچک هستند و یا ساختار‌های مالی آنها به بازار بالاتر نمی‌خورد، می‌توانند در بازار پایه نقدشوندگی سهام خود را در مقایسه با خرید و فروش سهام در خارج از بورس، بیشتر کنند. او بیان کرد: یکی دیگر از مزایای بازار پایه این است که درصد نوسان سهام این بازار کمتر است و به دلیل اینکه ریسک بالایی دارند، نظارت بیشتری هم روی سهام این شرکت‌ها وجود دارد. آسایش در رابطه با معایب بازار پایه اظهار کرد: از معایب اصلی این بازار این است که چون نماد‌های موجود در بازار پایه معمولا نماد‌های کوچکی هستند و افشای اطلاعات مناسبی هم ندارند، بازیگران و سفته‌بازان بیشتر به سمت این نماد‌ها می‌روند و به راحتی می‌توانند سهام موجود در بازار پایه را تا روز‌های متوالی در صف‌های خرید و فروش قفل کنند. او همچنین بیان کرد: از معایب دیگر این بازار این است که، هر زمان امکان دارد، شرکت اعلام ورشکستگی کند و از بازار خارج شود و ممکن است سهامداران برای نقد شدن سهام‌شان با مشکل مواجه شوند.

«مدیریت ریسک» مزیت بزرگ توسعه ابزارهای مشتقه برای بازارها

معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران در نشست بین المللی «ظرفیت ابزار مشتقه در مدیریت ریسک بازار» گفت: از نظر نهادهای سیاست گذار، امکان کشف قیمت ها به خصوص با ابزار مشتقه برای برخی کالاهای غیرضروری و تا حدی موجب تشدید حساسیت ها در بازار است که در این زمینه نیز شاهد رویدادهای معاملات آتی سکه طلا در سال ۹۷ بودیم؛ این نگاه در شرایطی است که در دنیا از ابزارهای مشتقه در پوشش و مدیریت ریسک بهره می برند.

به گزارش کالاخبر به نقل از سنا، یکی از مهمترین کارکردهای ابزار مشتقه، پوشش ریسک است، استفاده از این ویژگی در بازاری با نوسانات متعدد از اهمیت زیادی برخوردار است؛ اما دلیل توسعه نیافتگی ابزارهای مشتقه در بازار مالی ما چیست؟

ابزارهای مشتقه مالی، بخش بزرگی از بازارهای مالی دنیا را تشکیل می دهند، با این وجود این ابزارها نقش کوچکی در بازار مالی ما دارند، به طوری که تنوع و عمق معاملات آنها در بازار کم است؛ از سوی دیگر بیشتر سرمایه گذاران از عملکرد ابزارهای مشتقه اطلاع دقیقی ندارند، با این وجود ابزارهای مشتقه، ریسک های بالایی نیز دارند و سرمایه گذاران باید از آن مطلع باشند. در همین راستا، مدیران بازار سرمایه در کنفرانس «ظرفیت ابزار مشتقه در مدیریت ریسک بازار» به واکاوی در خصوص راه های توسعه بازار مشتقه و چالش های پیش روی آن پرداختند.

قراردادهای مشتقه از ابزارهای مدیریت ریسک مرسوم در جهان

معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران در این کنفرانس به بررسی نحوه و فرایند ابزارهای مشتقه در کشور پرداخت و گفت: قدمت ابزارهای مشتقه بورسی به شکل ساختار یافته فعلی در دنیا به بازارهای کالایی بازمی گردد. توسعه این ابزارها در بازارهای بین المللی به دلیل امکان پوشش ریسک شان است. معاملات آتی سکه طلا یکی از موفق ترین معاملات بازار مشتقه در کشور ما محسوب می شود. بعد از آن این ابزار روی کالاهای مختلفی انجام شد و تا زعفران ادامه داشت و بدین ترتیب موفقیت بعدی را با طلای سرخ کسب کرد. آخرین معاملات نیز بر روی نقره و آتی واحدهای صندوق طلا انجام شد.

علیرضا ناصر پور بیان کرد: بررسی های زیادی در خصوص دلایل موفق نبودن برخی قراردادهای مشتقه در دنیا انجام شده است، ولی شاخص هایی که برای موفقیت و شکست آن عنوان می شود بیشتر به دو محور اصلی حجم معاملات و «طول دوره قرارداد» باز می گردد.

او در ادامه با اشاره به چالش های اصلی در معاملات کالایی، گفت: مهمترین چالش در معاملات کالایی موضوع دخالت قیمت گذاری و حساسیت قیمت ها در حوزه کامودیتی است. از نظر نهادهای سیاست گذار، امکان کشف قیمت ها به خصوص با ابزار مشتقه برای برخی کالاهای غیرضروری و تا حدی موجب تشدید حساسیت ها در بازار است. مهمترین دلیلی که در این خصوص می توان به آن اشاره کرد، اتفاقاتی است که در حوزه معاملات آتی سکه طلا در سال ۹۷ رقم خورد که تا زمانی که این نگاه در اقتصاد ما وجود داشته باشد با مشکلات زیادی مواجه خواهیم بود؛ این نگاه در شرایطی است که در دنیا از ابزارهای مشتقه در پوشش ریسک نوسانات قیمتی بهره بسیار زیادی می برند.

ناصر پور، رشد دانش مالی و فرهنگ سازی در خصوص ابزارهای مالی را موضوع مهمی برای توسعه این بازار دانست و گفت: توجه به این نکته به خصوص در مورد ابزارهایی که پیچیدگی بیشتری دارند (مانند قرارداد آپشن) می تواند به توسعه این ابزارها در اقتصاد کمک ویژه ای کند.

اقدامات سازمان بورس در جهت توسعه بازار مشتقه

مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار در این نشست به بررسی اقدامات سازمان بورس و اوراق بهادار در حوزه توسعه معاملات آتی و آپشن پرداخت و گفت: نخستین معاملاتی که در حوزه آتی در بازار سرمایه انجام شد به معاملات آتی سکه باز می گردد که البته این معاملات در سال ۹۷ متوقف شد. در همین راستا، اولین اقدامی که سازمان بورس و اوراق بهادار در سال جاری انجام داد، راه اندازی بازار آتی سکه در صندوق طلای لوتوس بود. می توان گفت این اقدام موثر توانست امیدها را به سمت از سرگیری دوباره معاملات آتی سکه طلا زنده کند.

میثم فدایی، راه اندازی صندوق پوشش ریسک(hedge fund) را یکی دیگر از فعالیت های سازمان بورس در راستای توسعه بازار مشتقه دانست و افزود: صندوق های پوشش ریسک یکی از صندوق هایی هستند که در حوزه معاملات بازار آتی و آپشن فعالیت می‌کنند. می توان گفت با ایجاد صندوق های با درآمد ثابت قوی و قدرتمند، می توان نظر سرمایه گذارانی که از دانش مالی کافی برخوردار نبودند را به خود جلب کرد؛ براین اساس با توسعه این صندوق ها، بازار بدهی نیز به توسعه مطلوبی می رسد.

او ادامه داد: اما از نگاهی دیگر، ریسک های موجود در بازار مالی ایران ریسک های موجود در بازار مالی ایران در سال گذشته بازار سهام با نوسانات گسترده ای رو به رو بود.

این اتفاق در حالی رخ داد که در نبود صندوق های سهامی، افراد علاقمند به سرمایه گذاری، به طور مستقیم به بازار وارد و به دلیل نداشتن دانش مالی کافی متحمل ضررهای زیادی شدند.

فدایی تاکید کرد: بازار مشتقات، چه از نوع کالایی و چه از نوع سهام، نخست نیازمند نهادسازی است. در همین راستا سازمان بورس در نظر دارد در ماه های آتی به صندوق های پوشش ریسک که یکی از ابزارهای سرمایه گذاری غیرمستقیم در حوزه مشتقات است، وارد شود. بنابراین طراحی و توسعه(hedge fund) با رویکرد جذب سرمایه های بلند مدت به طور هدفمند یکی ازپیشنهادات مطرح شده در خصوص توسعه بازار است.

او با اشاره به اقدام دیگر سازمان بورس در این خصوص، گفت: توسعه اختیار فروش تبعی فعالیت دیگری است که سازمان بورس برای آشنایی اولیه افراد با فضای ابزارهای آپشن انجام داده است. در سال های اخیر رشد و توسعه بازار مشتقه و انتشار متعدد این ابزار سبب شد تا سرمایه گذاران با مفهوم بازار مشتقه آشنایی پیدا کنند. اکنون به نظر می رسد این بازار به بلوغ کافی خود رسیده است و ما می توانیم کم کم به سمت آپشن های واقعی حرکت کنیم.

مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص بازنگری قوانین و مقررات حوزه معاملات آتی و آپشن تصریح کرد: قوانین موجود در حال حاضر کارایی لازم را برای طراحی قراردادهای جدید ندارند، بنابراین یکی دیگراز پیش نیازهای توسعه بازارمشتقه، بازنگری قوانین و مقررات است.

فدایی، توسعه انواع صندوق های شاخصی برای طراحی آتی و آپشن بر روی واحدهای صندوق ها و حل مشکل فقهی مشخصات شاخص را یکی دیگر از اقدامات سازمان بورس در راستای توسعه بازار مشتقه عنوان کرد و افزود: برای طراحی ابزارهای آتی و آپشن بر روی شاخص های مختلف نیازمند صندوق های شاخصی هستیم.

در همین راستا در ماه های گذشته، تعداد زیادی از صندوق های شاخصی ETF مجوز فعالیت گرفتند تا از این طریق صندوق های شاخصی بتوانند شاخص مرتبط به حوزه خود را به خوبی رشد دهند. امکان طراحی آتی و آپشن بر روی این نوع صندوق ها وجود دارد که می تواند، معادلی برای قراردهای آتی شاخص باشد. در این زمینه، تجربه بسیار خوبی هم با کمک بورس کالای ایران شکل گرفته که انجام قراردادهای آتی بر روی یونیت های صندوق طلا است.

او توسعه زیرساخت های نرم افزاری در حوزه بازار مشتقه را اقدام ضروری دیگر در راستای توسعه بازار مشتقه دانست و گفت: موضوع ورود OMS های (شرکت های خدمات برخط بازار سرمایه) مختلف به حوزه آتی و آپشن یکی از مباحث مطرح شده در این زمینه است. درنظر داشته باشید در دوره های گذشته تنها یک او ام اس توانست به این حوزه وارد شود. بنابراین باید شرایط زیرساختی و بسترمناسب در این زمینه را بیشتر فراهم کرد.

فدایی بیان کرد: آخرین اقدامی که سازمان بورس برای توسعه بازار مشتقه آمادگی انجام آن را دارد، تعیین نصاب های حداقلی برای سرمایه گذاری در معاملات آتی و آپشن در صندوق های سهامی است. متاسفانه صندوق های سهامی در این حوزه ورود جدی نداشته اند، اما سازمان بورس آمادگی دارد تا با مدل های سنجش ریسک موجود، نصاب های قابل قبولی را برای حداقل های سرمایه گذاری در حوزه آتی و آپشن اوراق بهادار دهد.

توسعه بازار بدون ریسک امکان پذیر نیست

دبیرکل نهادهای سرمایه گذاری ایران نیز در این نشست با بررسی چالش های بازارسرمایه کشور، گفت: در نظر داشته باشید که نوسانات اقتصادی در سطح کلان به بازارهای داخلی منتقل می شود؛ بنابراین رشد نقدینگی، تورم و جهش های ارزی، رکودهای دوره‌ای، بانک پایه بودن سنتی اقتصاد از عوامل تاثیرگذار در این خصوص هستند. چالش های سطح بازار نیز مانند سطح توسعه نهادها و ارکان، زیر ساختارها و بزرگ بودن سطح سرمایه گذاری مستقیم و کمبود ابزارهای مدیریت ریسک نیز برخی دیگر از این چالش ها در بازار سرمایه کشور هستند.

سعید اسلامی بیدگلی در خصوص نقش ابزارهای مشتقه در توسعه بازارسرمایه گفت: ایجاد امکان مدیریت ریسک از طریق توسعه استراتژی های سرمایه گذاری، ایجاد سازو کارکشف روندهای آتی در بازار آتی و آنی، امکان هایی هستند که ورود سرمایه گذاران بیشتر به بازارسرمایه را افزایش داده و به دنبال خود رشد نقدشوندگی، کاهش هزینه معاملات و بهبود فرایندهای کشف قیمت را دربر می گیرند.

او تاکید کرد: باید در نظر داشت که ابزارهای مشتقه با ریسک هایی نیز همراه هستند، اما اگر هیچ ریسکی در حوزه سیاست گذاری نکنیم، بازار با رشد و توسعه همراه نخواهد شد. توسعه باید به گونه ای باشد که به بقیه بخش های بازار آسیبی نرسد. در همین راستا اعمال محدودیت ها و قانون گذاری در مواقع بحران یکی از راه حل هایی است که در این خصوص دیده شده است.

اسلامی تصریح کرد: این ابزارها ناخودآگاه فعالیت های سفته بازانه را هم به همراه دارند، البته در نظر داشته باشید که سفته بازی جزو بازار است و بده بستان گروه های مختلف سرمایه گذاران با درجات مختلف ریسک پذیری و ریسک گریزی است که به توسعه بازار منجر می شود. افزایش ریسک به ویژه در OTCها و افزایش ناپایداری سیستم مالی و وقوع ناپایداری قیمتی برخی دیگر از ریسک های موجود در ابزارهای مشتقه هستند که باید به آنها توجه کافی داشت.

گفتنی است؛ کنفرانس بین المللی «ظرفیت ابزار مشتقه در مدیریت ریسک بازار» با حضور میثم فدایی مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار، علیرضا ناصر پور معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران، سعید اسلامی بیدگلی دبیر کانون نهادهای سرمایه گذاری، علی سعدوندی مشاور بین المللی بانکداری، تامین مالی و سرمایه گذاری همچنین جوزف لوفکین، مدیرعامل و موسس شرکت سرمایه‌گذاری «جکسیم» انگلیس درهفته گذشته برگزار و سخنرانان در این نشست به بررسی ابزارهای بازار مشتقه و ظرفیت های آن در بازارهای مالی پرداختند.

راهکاری برای افزایش نقدشوندگی بازار سرمایه

برای افزایش نقدشوندگی بازار تنها راه حل افزایش تعداد بازیگران بازار است. بدین منظور باید ابزاری (مثل فروش استقراضی) در اختیار داشت که فعالان بازار سرمایه حتی در منفی های بازار هم بتوانند بازدهی کسب کنند. ابزارهای فعلی عمدتا اختیار خرید هستند و سررسید محدودی دارند. سررسید ۶ ماهه یا یک ساله می تواند در افزایش جذابیت این ابزار موثر باشد.

به گزارش بورس تابناک، نگرانی بابت احتمال تشدید رکود در بازار سرمایه و تداوم منفی های این بازار، باعث شده مدام شاهد خروج نقدینگی حقیقی ها از بازار سرمایه باشیم.

مسیح زرگر خرازی کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با پایگاه خبری بازار سرمایه(سنا) در این خصوص بیان کرد: به هر حال بازار سرمایه آینه ای از ریسک های موجود در اقتصاد کشور است. بنابراین وقتی در مورد آینده بازار سرمایه صحبت می کنیم، باید چند ریسک مهم ارزیابی شده و باقی شرایط ثابت در نظر گرفته شود. بعنوان مثال برخی ناآرامی های اجتماعی چشم انداز سرمایه گذاری در بازار سرمایه را تیره و تار می کند و می تواند به بزرگ ترین ریسک بازار تبدیل شود. از سوی دیگر، وضعیت سایر متغیرها و ریسک های بازار به گونه ای است که از شدت منفی های بازار کاسته شده است. اما آنچه مانع تغییر روند بازار سرمایه شده، کمبود نقدینگی است و مادامی که سرمایه گذاران نسبت به آینده سیاسی اطمینان خاطر نداشته باشند، نقدینگی وارد این بازار نخواهد شد. با فرض کلیه شرایط بازار سرمایه ما کاملا ارزنده است؛ مشروط بر آنکه ریسک های سیاسی داخلی برطرف شود.

وی اضافه کرد: عده ای بر این باور هستند که تا پایان دوره اول ریاست جمهوری، وضعیت رکودی در بازار سرمایه ادامه داشته و این بازار حرکت نخواهد کرد. اما شخصا معتقدم رئیس جمهور، رابین هود اقتصادی نیست و در میان مدت توان سرکوب نرخ ارز و قیمت گذاری دستوری و. را نخواهد داشت. کما اینکه همین حالا هم نرخ ارز شیب افزایشی داشته و عبور دلار از محدوده ۳۳ هزار تومان، سیگنال دلار ۴۰ هزار تومانی در ماه های آینده است. بازار سرمایه، بازاری است که فنر آن در چند ماه اخیر فشرده شده و اگر سایه ریسک های سیاسی کلا از سر بازار سرمایه ما برداشته شود، بازار سرمایه پتانسیل جهش و غافلگیر کردن مجدد سرمایه گذاران را خواهد داشت.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به نقدشوندگی پایین بسیاری از سهم های بازار گفت: نقدشوندگی پایین، معضلی است که اکثر فعالان بازار سرمایه با آن دست به گریبان اند و بجز چند نماد بزرگ گروه پتروشیمی و فولادی و پالایشی، سایر سهم ها نقدشوندگی پایینی داشته و سهامداران آنها از چرخه نقدشوندگی خارج شده اند. برای افزایش نقدشوندگی بازار تنها راه حل افزایش تعداد بازیگران بازار است. بدین منظور باید ابزاری (مثل فروش استقراضی) در اختیار داشت که فعالان بازار سرمایه حتی در منفی های بازار هم بتوانند بازدهی کسب کنند. ابزارهای فعلی عمدتا اختیار خرید هستند و سررسید محدودی دارند. سررسید ۶ ماهه یا یک ساله می تواند در افزایش جذابیت این ابزار موثر باشد. | پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)

افزایش ریسک پذیری سهامداران در پی بهبود افق پیش رو

نخستین هفته از ماه سپتامبر با افزایش امید سرمایه گذاران به بهبود وضعیت اقتصاد جهانی پایان یافت.

گروه بورس|محمد امین خدابخش|

نخستین هفته از ماه سپتامبر با افزایش امید سرمایه گذاران به بهبود وضعیت اقتصاد جهانی پایان یافت. در آخرین روزهای این هفته خبر از سرگیری مذاکرات تجاری میان آمریکا و چین موجی تازه از امید را به بازارهای جهانی تزریق کرد. جریان از این قرار بود که پس از یک دوره چند هفته‌ای از بلاتکلیفی ناشی از عدم تمدید گفت و گوها میان دو ابرقدرت اقتصادی، طرفین دعوا از آغاز دور تازه گفت و گوها در نخستین روز از ماه اکتبرخبر دادند. همین امر سبب شد تا بازارهای جهانی به خصوص بازارهای عمده سهام و اوراق در سراسر جهان که در سه سال اخیر و از زمان روی کار آمدن ترامپ و آغاز مناقشات تجاری، فشار زیادی را تحمل کرده بودند، در سه روز پایانی هفته گذشته وضعیت ریسک های موجود در بازار مالی ایران بهتری را شاهد باشند.

تاثیر عمیق این خبر بر بازارهای جهانی از آنجا ناشی می‌شود که تشدید تنش‌ها در چارچوب جنگ تعرفه‌ای میان آمریکا و چین نگرانی‌های بسیاری را درخصوص کاهش مصرف در دو سوی اقیانوس آرام و به تبع آن افت رشد اقتصادی کشورهای درگیر شکل داده بود. همین امر سبب شده تا در کنار کاهش احتمالی نرخ بهره توسط فدرال رزرو و انتشار آمار 195هزارتایی اشتغال در ماه آگوست، این موضوع جزو تاثیرگذارترین مسائل مورد بحث در جریان معاملات بین المللی باشد.

نگاهی به بازار جهانی ارز

تمامی عوامل یاد شده سبب شد تا در روز گذشته خبر از سرگیری مذاکرات در کنار توجه دوباره به کاهش نرخ بهره توسط فدرال رزرو، منجر به بزرگترین افت شاخص دلار در یک ماهه اخیر شوند؛ خبری که حکایت از تضعیف دلار در مواجه با افزایش امیدواری به آینده است و می تواند در صورت تداوم به رشد قیمت کالاهای اساسی منجر شود.

با این حال تاثیر این اتفاق به خود ارز یاد شده محدود نماند و با کاهش یافتن ریسک انتظاری، سرمایه گذاران در این بازار به دنبال دارایی‌های پر ریسک‌تری همچون دلار استرالیا رفتند. البته دلار استرالیا تنها ارزی نبود که هفته گذشته را با افزایش تقاضا به پایان برد. در دو روز پایانی این هفته یورو و پوند نیز دیگر اسعاری بودند که در مقابل دلار تقویت شدند.

در این میان اگرچه تقویت یورو در مقابل دلار تنها

به دلیل اخبار خوب مذاکرات و کاهش نرخ بهره شدت کمتری داشت، با این حال پوند توانست به دلیل تحولات مهم داخلی رشد خوبی را تجربه کند. داستان از این قرار بود که در روز سه شنبه طرح برگزیت بدون توافق بوریس جانسون توسط نمایندگان مجلس عوام رای نیاورد. این طرح که انتظار می‌رفت فشار بیشتری به مشاغل و بنگاه‌های اقتصادی حاضر در قلمرو سلطنت متحده وارد کند، سنگین ترین تاثیر خود بر پوند را همزمان با انتخاب جانسون به مقام نخست وزیری، به این واحد پولی وارد کرد. در مقابل با منتفی شدن خروج بدون توافق بریتانیا از اتحادیه اروپا و از دست رفتن اکثریت پارلمان که پیشتر متعلق به حزب محافظه کار بود، قیمت پوند در روزهای گذشته از 1.19 به 1.23 در مقابل هر دلار آمریکا افزایش یافت.

از تمامی ارزهای مهم مورد معامله در بازار جهانی ارز که بگذریم شاید بتوان گفت جالب ترین واکنش به اخبار منتشر شده در خصوص از سرگیری مذاکرات و کاهش نرخ بهره در ایالات متحده، به ین ژاپن تعلق داشت. این واحد پولی که در بازار ارز عملکردی مشابه طلا در بازار فلزات را دارد و با افزایش ریسک در اقتصاد جهانی همواره به مقصدی برای سرمایه گذاران ریسک گریز بدل می‌شود، بر خلاف سایر ارزها که در مقابل دلار تقویت شده بودند،‌ در دو روز اخیر با افت قیمت مواجه شد.

پیشروی شاخص‌ها با چاشنی امید

اما از وضعیت ارزها و معاملات «فارکس» که بگذریم، بازارهای سهام نیز تغییرات قابل توجهی را در هفته اخیر شاهد بودند. طی هفته‌ای که گذشت، خبر تداوم مذاکرات تجاری بر سر تعرفه‌ها میان چین و آمریکا، نقش موثری بر رشد شاخص‌ها در بازارهای یاد شده داشت و برای مثال توانست شاخص صنعتی «داوجونز» را به سطح 26 هزار و 800 واحد برساند. لازم به

یادآوری است شاخص یاد شده که پیش‌تر در سقف تاریخی 27 هزار و 400 واحد قرار داشت، در هفته‌های اخیر به دلیل بالاگرفتن جنگ تجاری و اعمال تعرفه 10 درصدی بر 300 میلیارد دلار از کالاهای چینی و عدم کاهش نرخ بهره در ماه آگوست، ضمن سقوط از سطح یاد شده به کانال 25 هزار و 400 واحدی رسیده بود. سایر شاخص‌های بازار آمریکا نیز در چند روز اخیر وضعیتی مشابه نماگر داو داشتند و با رشد همراه بودند. بر این اساس معاملات سهام در بازارهای آمریکا طی هفته اخیر در حالی تمام شد که «اس اند پی 500» و «نزدک» به ترتیب، سطوح 2 هزار و 976 واحد و 8 هزار و 116 واحد را فتح کردند.

مطابق با آنچه که تحلیل گران بازارهای جهانی می‌گویند، بخشی از این رشد به احتمال کاهش 0.25 درصدی نرخ بهره در ماه جاری میلادی مربوط می‌شود، که می‌تواند در صورت وقوع موج جدیدی از رونق را به قیمت سهام در بازارهای ایالات متحده و سایر بورس‌های عمده جهان وارد کند. دلیل این مدعا موج جدیدی از نقدینگی است که به واسطه افزایش توجیه اقتصادی سرمایه گذاری به این بازارها وارد می‌شود. در واقع امیدواری به همین رونق است که سبب شده تا در روزهای پایان هفته قبل شاهد افزایش بازده اوراق و کاهش قیمت‌ آن در بازارهای ایالات متحده باشیم. به نظر می‌رسد با تداوم روند موجود و کاهش نگرانی‌ها نسبت به تداوم بی دردسر جریان تجارت در بستر اقتصاد جهانی، حداقل در کوتاه مدت شاهد، عدم تکرار افت بازده اسناد خرانه دوساله آمریکا نسبت به اوراق

10 ساله آن باشیم. همان طور که در گزارش‌های قبلی نیز به آن اشاره شد، از وقوع رویداد یاد شده به عنوان نماگر پیش‌نگر برای وقوع رکود در اقتصاد آمریکا یاد می‌شود.گفتنی است، سایر بازارهای سهام نیز در هفته گذشته با رشد به معاملات خود خاتمه دادند. در حالی که آغاز دوره مورد اشاره با افت شاخص سهام در بسیاری از کشورها آغاز شده بود، آخرین روز از نخستین هفته سپتامبر با رشد تمامی نماگرهای آسیایی اعم از «هنگ سنگ»، «کاسپی»، «نیکی»، «شانگهای» و «شنزن» به پایان رسید. در بازارهای اروپایی نیز کلیت معاملات نسبت به هفته گذشته از وضعیت بهتری برخوردار بود و تمامی این بازارها توانستند به طور تقریبی رشد کنند.

طلا، پایان یک رویا یا تداوم یک صعود

همانطور که انتظار می‌رود، تغییرات به وجود آمده در صحنه سیاسی و افزایش امیدواری به کاهش نرخ بهره، تنها بر معاملات ارز سهام در بازارهای جهانی اثر نگذاشته است. در حالی که خبر کاهش نرخ بهره و انجام مذاکرات میان چین و آمریکا، در ماه جاری تاثیری سازنده بر پیشروی قیمت در بازار سهام داشته، اما کمتر شدن ریسک و کاهش عدم اطمینان در صحنه جهانی اقتصاد به ضرر قیمت فلزات گرانبها از جمله طلا تمام شده است.سرمایه گذاران که همواره به دنبال کم کردن ریسک خود در مقابل بازده مورد انتظار هستند در حالی این روزها طلا را به مقصد دارایی‌ها پر بازده‌تر ترک می‌کنند که این فلز ارزشمند در ماه‌های اخیر به دلیل تضعیف انتظارات نسبت به آینده جنگ تجاری و رشد اقتصادی، رشد قابل توجهی را در کارنامه خود به ثبت رسانده است.با این حال انتشار آمار اشتغال ماه میلادی گذشته حکایت از آن داشت که اقتصاد آمریکا فعلا آنقدرها هم که انتظار می‌رود در مسیر رکود نیست و با شروع مذاکرات بین چین و آمریکا و کاهش نرخ بهره آنقدری جا برای نگرانی وجود ندارد که رشد قیمت طلا به طور بی وقفه ادامه یابد و شاهد بهایی بیش از 1560 دلار به ازای هر اونس برای این دارایی باشیم. عوامل اینچنینی بود که طی روز 5 شنبه قیمت طلا را با افتی 2 درصدی رو به رو کرد و توانست نقره را که تا 19.5 دلار به ازای هر اونس پیشروی کرده بود، تا قیمت 18.1 دلار (بیش از 4 درصد) کاهش دهد.بر اساس آنچه برخی از

صاحب‌نظران بازار جهانی فلزات گرانبها می‌گویند، افت قیمت این دو فلز به دلیل عرضه سنگین روی دارایی‌های یاد شده شکل گرفته است. تا زمانی که رویدادهای احتمالی آتی دست رد بر سینه اخبار مطلوب روزهای اخیر نزند می‌توان این انتظار را داشت که افت قیمت دارایی‌های یاد شده کاهش یابد. در صورتی که این افت در روزهای پیش رو از شدت بالایی برخوردار نباشد می‌توان انتظار داشت که دارایی‌هایی نظیر طلا با تغییر روند مواجه نشوند، اما در صورتی که فشار عرضه با شدت روز 5 شنبه ادامه یابد تغییر روند قیمت این دست از فلزات دور از انتظار نخواهد بود.

فلزات اساسی در مسیر رشد

بازار فلزات اساسی نیز در روزهای پایانی هفته اخیر تاثیری شگرف از خبرهای منتشره در خصوص مذاکرات تجاری پذیرفت. بازار این محصولات که تا حد زیادی تحت تاثیر میزان تقاضای چین قرار دارد در پایان هفته اخیر روزهای خوبی را تجربه کرد به طوری که قیمت هر تن مس دوباره به بیش از 5800 دلار بالغ شد و قیمت هر تن آلومینیوم نیز به هزار و 876 دلار رسید. بخشی مهم از این افزایش قیمت از آن روی رخ داده است که سیاست های پولی بانک مرکزی چین در عمل صدها میلیارد دلار وام جدید را در اقتصاد این کشور آزاد می‌کند و می‌تواند، موجب بهبود وضعیت اقتصادی در این کشور شود.

در بازار سنگ آهن نیز خبرها حاکی از آن است که بهای این محصول با افزایش قیمت همراه بوده و قیمت کنستانتره 66 درصد نیز ضمن رشد 8.6 درصدی به حدود 66 دلار رسید است. گفتنی است، بازار فولاد نیز در هفته گذشته نوسان‌هایی طبیعی داشته و افت قیمت قراضه در روزهای اخیر به کاهش بهای 3.3 و 5.4 درصدی اسلب و بیلت صادراتی ایران انجامیده است.

طلای سیاه همچنان در نوسان

در بازار جهانی نفت اما مانند تمامی هفته‌های ماه آگوست شاهد، نوسان قیمت نفت برنت بین 57 دلار تا 62 دلار بودیم. بر این اساس معاملات هفته گذشته در این بازار در حالی خاتمه یافت که قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال 60 دلار و 5 سنت و قیمت هر بشکه نفت وست تگزاس 55 دلار و 44 سنت بوده است. به نظر می‌رسد که نگرانی‌ها از بالا بودن عرضه در این بازار به حدی زیاد است که نه تنها خبرهایی نظیر بهبود اوضاع جنگ تجاری و حتی خبر کاهش 4.7 میلیون بشکه‌ای ذخایر نفت آمریکا نیز نتوانست تاثیری پایدار بر روند قیمتی طلای سیاه در هفته اخیر بگذارد.