ارتباط نزدیک ارزش معاملات و شاخص کل

شاخص کل بورس آخرین روز کاری را با ۲۴ پله صعود پایان داد/ پیشتازی ارزش معاملاتی اوراق مسکن درمیان سایر اوراق

به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، در معاملات بیش از یک میلیارد و ۱۸۹ میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۲ هزار و ۳۶۳ میلیارد ریال در ۱۰۴ هزار و ۸۳۵ نوبت مبادله شد.

بیشتر شاخص های اصلی بازار سرمایه امروز رشد کردند؛ بر این اساس، شاخص قیمت (وزنی- ارزشی) هشت واحد، شاخص کل (هم وزن) ۵۷ واحد، شاخص قیمت (هم وزن) ۴۵ واحد و شاخص بازار دوم ۲۲۸ واحد افزایش یافت. اما شاخص آزاد شناور سه واحد و شاخص بازار اول ۱۴ واحد افت کرد.

نمادهای رمپنا (مپنا) و خپارس (پارس خودرو) در معاملات امروز بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص داشتند، در مقابل، فولاد (فولاد مبارکه)، ومعادن (توسعه معادن و فلزات)، اخابر (مخابرات)، خودرو (ایران خودرو) و شپدیس (پتروشیمی پردیس) بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص بر جای گذاشتند.

حق تقدم کارخانجات قند قزوین، حق تقدم شیمی دارویی داروپخش، حق تقدم فولاد آلیاژی ایران و مس شهید باهنر در معاملات امروز، بیشترین رشد قیمت را داشتند.

بیشترین کاهش نرخ نیز به حق تقدم لبنیات پاک، حق تقدم آهنگری تراکتورسازی ایران، حق تقدم سیمان کردستان، فراوری مواد معدنی ایران و تولیدی گرانیت بهسرام اختصاص یافت.

رشد حجم و ارزش معاملات فرابورس

به گزارش ایرنا، فرابورس ایران مبادلات این هفته را در حالی به پایان رساند که امروز حجم و ارزش معاملات افزایش یافت.

در معاملات امروز، بیش از ۶۹۱ میلیون ورقه به ارزش حدود چهار هزار و ۴۴۰ میلیارد ریال در ۴۸ هزار و ۵۶۵ نوبت در بازارهای شش‌گانه فرابورس مبادله شد.

در مجموع بازارهای اول و دوم بیش از ۲۴۲ میلیون سهم به ارزش افزون بر ۶۸۳ میلیارد ریال دست به دست شد.

در مجموع در تابلو تسهیلات ارتباط نزدیک ارزش معاملات و شاخص کل مسکن ۳۵ هزار و ۸۵۱ ورقه به ارزش نزدیک به ۲۶ میلیارد ریال خریدوفروش شد.

اوراق تسهیلات مسکن (تسه) اسفندماه ۹۵ همچنان در ادامه روند چند روز گذشته خود بیشترین حجم و ارزش معاملاتی را میان این اوراق به خود اختصاص داده است.

در مبادلات امروز، حجم و ارزش معاملات اوراق با درآمد ثابت کاهش یافت؛ به طوری که تابلوی این اوراق میزبان دادوستد بیش از ۱۶۱ هزار ورقه به ارزش حدود ۱۵۲ میلیارد ریال بود.

شاخص کل فرابورس ایران معاملات هفته سوم این ماه را در ارتفاع ۸۹۶ واحدی به پایان رساند و با وجود اینکه نسبت به دیروز ۲ واحد افت را تجربه کرد، در مقایسه با روز مشابه هفته گذشته هفت پله صعود کرد.

دوشنبه گذشته شاخص کل فرابورس ایران با رشد ۹ پله ای و رسیدن به رقم ۸۹۹ واحد، رکورد جدیدی را به ثبت رساند.

با وجود رشد حجم و ارزش معاملات بورس رقم خورد / افت دامنه دار شاخص کل

در دومین روز معاملاتی هفته شاخص کل بورس متاثر از افت قیمت نمادهای فولاد مبارکه، فولاد خوزستان، سایپا، صنایع پتروشیمی خلیج فارس، چادرملو و پالایش نفت اصفهان، 444 واحد افت کرد ارتباط نزدیک ارزش معاملات و شاخص کل و به عدد 77هزار و 313 واحد رسید. در دقایق ابتدایی باز شدن معاملات تا رقم ۷۷ هزار و ۸۴۷ واحد بالا رفت، اما بعد از آن افت کرد. در دادوستدهای روز یکشنبه بورس تهران حجم و ارزش معاملات بالا رفت. در این روز بیشترین حجم و ارزش معاملات متعلق به سه گروه خودرو، سرمایه گذاری ها و محصولات فلزی بود. این سه گروه با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه های صنعت قرار گرفتند.

کمبود نقدینگی در بازار سهام و در عین حال انتظار برای انتشار گزارش های شش ماهه نه چندان مطلوب شرکت ها، باعث شده تا بازار سهام در وضعیتی توام با انتظار مواجه باشد. این در حالی است که انگیزه سفته بازی برای معامله گران حرفه ای باعث شد تا تک سهم ها و شرکت های برخوردار از سرمایه پایین بتوانند در بازار خودنمایی کنند. گروه پیشروی بازار سهام قندی ها بودند که به پشتوانه رنج های مثبت معامله گران با صف خرید کم حجمی روبه رو شدند. گروه غذایی ها نیز در کنار برخی شرکت های کوچک فولادی در ردیف سایر گروه های مورد توجه معامله گران کوتاه مدت نگر قرار گرفتند.

ادامه عرصه سهام توسط حقیقی ها

گزارش عملکرد بازار اوراق بهادار منتشر شد. براساس این گزارش طی مردادماه سال جاری ارزش سهام خریداری شده توسط اشخاص حقوقی حدود 18,321 میلیارد ریال معادل 45درصد از کل ارتباط نزدیک ارزش معاملات و شاخص کل ارتباط نزدیک ارزش معاملات و شاخص کل خریدها بوده و در مقابل ارزش سهام فروخته شده توسط آنها حدود 17,302 میلیارد ریال معادل 42 درصد از کل فروش سهام محاسبه می شود.

بر این اساس می توان گفت سرمایه گذاری خالص سهامداران حقوقی 1,019 میلیارد ریال است. طی معاملات مردادماه امسال نسبت به دوره مشابه سال گذشته نماگرهای بازار سرمایه همچون ارزش بازار، ارزش اسمی، نسبت P/E و گردش معاملات افزایش یافتند و در مقابل ارزش بازار به ارزش اسمی افت 10درصدی را تجربه کرد. همچنین در مردادماه سال جاری همچون ماه های قبل از آن فروش سهام توسط اشخاص حقیقی بیش از خرید آنها بوده است و کسری خرید نسبت به فروش این گروه از سهامداران 1019 میلیارد ریال محاسبه می شود.

رشد 7.5 واحدی شاخص کل فرابورس

روز یکشنبه هفتم شهریورماه همچنین شاهد رشد نزدیک به 7.5 واحدی (معادل 0.92 درصد) شاخص کل فرابورس بودیم که در نتیجه آن آیفکس نشانگر عدد 815 واحد شد. در همین حال بازار سهام فرابورس ایران شاهد دست و به دست شدن 105میلیون و 650 هزار سهم به ارزش 323 میلیارد و 640 میلیون ریال بود که در این بین نماد معاملاتی شرکت ذوب آهن اصفهان بالاترین حجم و ارزش مبادلات سهام را با خریدوفروش 19 میلیون و 420 هزار سهم به ارزش 51 میلیارد ریال شاهد بود.

در این بازار همچنین نمادهای آتیه داده پرداز، دامداری تلیسه نمونه ارتباط نزدیک ارزش معاملات و شاخص کل و مدیریت انرژی امید تابان هور به عنوان نمادهای پربیننده شناخته شده و نمادهای «مارون » و « تلیسه » بیشترین رشد قیمتی را تجربه کردند. همچنین نماد پتروشیمی مارون به همراه تولید نیروی برق دماوند و فولاد هرمزگان بالاترین تأثیر مثبت را تا سقف حداکثر 9 واحد بر آیفکس گذاشته و در مقابل نماد شرکت های پالایش نفت تهران، پالایش نفت لاوان و گروه سرمایه گذاری میراث فرهنگی تا کف حداکثر 2.13 واحد تأثیر منفی بر این شاخص داشتند. در بازار اوراق با درآمد ثابت فرابورس نیز شاهد نقل و انتقال 118 هزار و 259 ورقه بهادار به ارزش 115میلیارد و 200 میلیون ریال بودیم که نماد اسناد خزانه اسلامی مرحله ششم با نماد « اخزا6 » بیشترین حجم و ارزش این بازار را به خود اختصاص داد. در این نماد بیش از 35 هزار ورقه بهادار دادوستد شد که ارزش آن 32 میلیارد ریال بود.

در حال حاضر نمادهای اخزا 2 تا 6 در بازار اوراق با درآمد ثابت فرابورس ایران دادوستد می شوند که دیروز ارزش معاملات این اوراق بالغ بر 63 میلیارد و 300میلیون ریال بود. اوراق تسهیلات مسکن نیز در بازار ابزارهای نوین مالی با ادامه ریزش قیمتی مواجه و در نرخ های بین 873 تا 899 هزار ریال مورد مبادله قرار گرفتند. نماد معاملاتی شرکت اعتباری کوثر مرکزی « وکوثر1 » دیروز پس از برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه نوبت دوم صاحبان سهام و تقسیم سود نقدی هر سهم، با محدودیت دامنه نوسان قیمت تا سقف 50 درصد بازگشایی شد.

معامله ۵۴ میلیارد ریال اوراق تسهیلات مسکن

نگاهی به معاملات تابلو تسهیلات مسکن در فرابورس نشان می‌دهد امروز بیش از ۸۲ هزار ورقه «تسه» با ارزشی بالغ بر ۵۴ میلیارد ریال معامله شده است.

به گزارش پایگاه خبری بانک مسکن- هیبنا به نقل از ایبنا، معاملات فرابورس در حالی پایان یافت که شاخص کل فرابورس با بیش از ۳ واحد افزایش در ارتفاع بالاتر از ۱۰۹۳ واحدی ایستاد و حجم معاملات در بازارهای نُه‌گانه نزدیک به ۲۷۶ میلیون ورقه و ارزش آن نیز به بیش از یک هزار و ۶۳۴ میلیارد ریال رسید.

بر اساس این گزارش، در مجموع دو بازار اول و دوم فرابورس نیز شاهد جابه‌جایی بیش از ۱۶۸ میلیون سهم به ارزش بالغ بر ۲۴۰ میلیارد ریال بودیم که در این میان نماد «ذوب» با معامله ۳۹ میلیون سهم به ارزش ۳۰ میلیارد ریال بیشترین میزان حجم و ارزش معاملاتی را در میان سایر نمادهای مورد معامله در این دو بازار به خود اختصاص داد.

همچنین در روزی که گذشت بیش از ۱۰۲ میلیون سهم به ارزش بیش از ۱۴۷ میلیارد ریال در سه تابلو بازار پایه جابه‌جا شدند.

از سوی دیگر معامله بیش از ۳ میلیون ورقه بهادار متعلق به صندوق‌های قابل معامله (ETF) به ارزش افزون بر ۶۶ میلیارد ریال در فرابورس رقم خورد.

در بازار اوراق با درآمد ثابت نیز امروز بالغ بر یک میلیون ورقه بهادار با ارزشی بالغ بر یک هزار و ۱۲۴ میلیارد ریال جابه‌جا شد که با تغییر مالکیت حدود ۱۶۵ هزار ورقه بهادار به ارزش بیش از ۱۴۲ میلیارد ریال، «اشاد۹» بیشترین حجم و ارزش را در معاملات امروز این بازار در اختیار گرفت.

نگاهی به معاملات تابلو تسهیلات مسکن نیز نشان می‌دهد امروز بیش از ۸۲ هزار ورقه «تسه» با ارزشی بالغ بر ۵۴ میلیارد ریال معامله شده است؛ امتیاز تسهیلات مسکن فروردین ۹۷ با بیشترین حجم و ارزش در صدر معاملات این تابلو قرار گرفت.

رشد قابل توجه بورس در هفته‌ای که گذشت

در هفته‌ سوم آبان‌ماه شاخص کل بورس با رشد قابل توجهی رو به رو شد.

هفته سوم آبان ماه برای بورس طلایی به پایان رسید؛ شاخص کل حدود ۱۳۱ هزار واحد معادل ۱۰.۲ درصد بالا آمد تا بالاترین بازدهی هفتگی سال را تجربه کند. شاخص هم وزن نیز با رشد حدود ۳۲ هزار واحدی بازدهی ۸.۷ درصدی را ثبت کرد تا همانند شاخص کل با اختلاف بهترین عملکرد هفتگی امسال را به جا بگذارد. نکته مهم و امیدوارکننده بورس در هفته سوم، میانگین روزانه ارزش معاملات خرد بود که به حدود ۵ هزار میلیارد تومان رسید که از یکسو نسبت به هفته گذشته افزایش حدود ۲برابری را نشان می‌دهد و از سوی دیگر،‌ بالاترین میزان از هفته دوم خرداد ماه به شمار می‌رود. همچنین در این هفته به طور خالص شاهد ورود پول حقیقی بودیم؛ موضوعی که از هفته دوم اردیبهشت بی سابقه بوده است.

به نقل از اقتصادآنلاین، شنبه یک روز رویای برای بورس بود، شاخص کل با افزایش حدود ۴۵هزار واحدی و معادل ۳.۵ درصد بالاترین رکورد جهش روزانه را از بهمن سال ۱۳۹۹ ثبت کرد. شاخص هم وزن نیز بیش‌ترین رشد را از دی ماه سال گذشته تجربه کرد. ارزش معاملات خرد نیز نسبت به هفته گذشته بهبود چشم گیری داشت و در جریان معاملات روز شنبه، ارزش معاملات خرد به بیش از ۳هزار و ۶۴۵ میلیارد تومان رسید که از یکسو نسبت به میانگین ارزش معاملات خرد هفته دوم آبان افزایش بیش از ۵۷ درصدی را نشان می‌داد و از سوی دیگر، عملا به میانگین سال ۱۴۰۱ رسید. نکته دیگر بورس روز شنبه به ورود پول حقیقی بر می‌گشت؛ حقیقی‌ها در معاملات روز شنبه بیش از ۲۸۵ میلیارد تومان وارد بورس کردند تا پس از بیش از یک ماه شاهد ورود پول حقیقی به بورس باشیم.

در جریان معاملات روز یکشنبه، شاخص کل برای هفتمین روز معاملاتی پی در پی مثبت بود؛ اتفاقی که عملا از خرداد ماه سال گذشته بی سابقه بوده‌است. شاخص کل با افزایش بیش از ۱۶ هزار و ۳۵۰ واحدی به سطح یک میلیون و ۳۴۴ هزار واحد بازگشت و شاخص هم وزن نیز با رشد حدود ۵هزار واحدی توانست خود را به مرز ۳۸۰ هزار واحدی نزدیک کند. در جریان معاملات روز یکشنبه ارزش معاملات خرد حدود ۳هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بود که هر چند نسبت به روز شنبه کاهش حدود ۱۰ درصدی را نشان می‌دهد اما همچنان ارقام امیدوارکننده ای را ثبت کرد. بر خلاف روز شنبه، حقیقی‌ها در جریان معاملات روز یکشنبه بیش از ۱۲۱ میلیارد تومان از بورس پول خارج کردند.

بورس معاملات روز دوشنبه را هم رویایی به پایان برد و شاخص کل توانست با افزایش بیش از ۴۵هزار واحدی تا مرز یک میلیون و ۳۹۰ هزار واحدی افزایش پیدا کند. شاخص هم وزن از شاخص کل هم درخشان تر بود و توانست بازدهی ۳.۴۹ درصدی را ثبت کند. این بالاترین بازدهی روزانه شاخص هم وزن از دهم تیر ماه سال ۱۳۹۹ محسوب می شد. یکی دیگر از نکات حائز اهمیت معاملات روز دوشنبه، ارزش معالات خرد و جریان پول حقیقی بود. جایی که ارزش معاملات خرد با رسیدن به بیش از ۴هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان توانست بیشترین مقدار از خرداد امسال را به ثبت برساند.علاوه بر آن حقیقی‌ها ۵۹۱ میلیارد تومان به بازار وارد کردند که بیشترین مقدار از شهریور سال گذشته محسوب می‌شد.

روز سه شنبه شاخص کل در ادامه روند صعودی خود که از ابتدای هفته گذشته آغاز کرده بود، توانست افزایش حدود ۱۸ هزار واحدی را ثبت کند با این وجود روز سه شنبه شاهد عقب نشینی شاخص کل در جریان معاملات بودیم. در ابتدای روز سه شنبه شاخص کل پر قدرت ظاهر شد و در همان نیم ساعت ابتدایی توانست بیش از ۲۳هزار و ۵۰۰ واحد افزایش یابد و تا سطح یک میلیون و ۴۱۳ هزار واحد بالا بیاید. اما در نهایت شاخص کل در ارتفاع یک میلیون و ۴۰۷ هزار واحدی به کار خود پایان داد که به معنای کاهش بیش از ۵هزار واحدی نسبت به ابتدای معاملات بود. شاخص هم وزن در جریان معاملات روز سه شنبه نیز روند مشابه شاخص کل را در پیش گرفته بود و در حالی در همان نیم ساعت ابتدایی بیش از ۴هزار و ۶۰۰ واحد افزایش یافت که در ادامه کاهش بیش از یک هزار و ۵۰۰ واحدی را ثبت کرد. ارزش معاملات خرد به مرز ۶هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به روز دوشنبه بیش از ۲۱ درصدی و نسبت به میانگین هفته گذشته بیش از ۱۵۵ درصد افزایش یافت. با این وجود خروج پول حقیقی در جریان معاملات روز سه شنبه کمی شدت گرفت و حقیقی‌ها حدود ۴۱۰ میلیارد تومان از بازار خارج کردند.

بورس گرچه معاملات روز چهارشنبه را با فشار فروش و برتری عرضه شروع کرد و حتی شاخص کل افت بیش از ۴هزار واحدی را نیز تجربه کرد. اما در نیمه دوم معاملات با پیشتازی پالایشی ها و به طور مشخص معاملات شتران دوباره شاخص کل روند صعودی به خود گرفت و توانست برای دهمین روز متوالی کار خود را مثبت به پایان ببرد. شاخص کل در نهایت افزایش ۶هزار و ۶۰۵ واحد رشد را ثبت کرد و سطح یک میلیون و۴۱۴هزار واحدی را پس گرفت. شاخص هم وزن نیز هزار و ۳۶۵ واحد رشد را به ثبت رساند. ارزش معاملات خرد حدود ۴هزار و ۶۲۰ میلیارد تومان بود که هر چند نسبت به روز سه شنبه کاهش بیش از ۲۲ درصدی را نشان می دهد اما همچنان در مقایسه با هفته های گذشته ارقام امیدوارکننده ای محسوب می شود. حقیقی ها هم در جریان معاملات ارتباط نزدیک ارزش معاملات و شاخص کل حدود ۳۰۰ میلیارد تومان از بازار سهام خارج کردند.

بررسی رابطۀ بین حجم معامله، بازده سهام و نوسان بازده در زمان مقیاس‏های مختلف در بورس اوراق بهادار تهران

2 گروه مدیریت دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

چکیده

با وجود انجام مطالعات گسترده در مورد چگونگی ارتباط حجم معامله - بازده سهام و حجم معامله - نوسان بازده در بازارهای مالی، هنوز در مورد ساختار نظری یا تجربی این ارتباط اجماع حاصل نشده ‏است. این پژوهش با هدف کشف اطلاعات نهفته در سری زمانی متغیرهای حجم معامله، بازده سهام و نوسان بازده در دورۀ زمانی 96 ماهه (ابتدای فروردین 1386 تا اسفند 1393) صورت گرفته است. بدین‌منظور سری‏های زمانی این متغیرها با استفاده از تبدیل موجک گسسته با حداکثر هم‌پوشانی، تجزیه و ضرایب موجک آن‏ها محاسبه شده است؛ سپس رابطۀ میان سری‏ها با استفاده از آزمون علّیت گرنجری بررسی شده است. نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش در دورۀ زمانی مورد بررسی، نشان‌دهندۀ تفاوت روابط بین متغیرها در مقیاس‏های زمانی متفاوت است، چنانکه در برخی از مقیاس‏ها، آزمون علّیت گرنجر، وجود رابطۀ علّی میان سری‏های زمانی را تأیید می‌کند و در برخی از مقیاس‏های زمانی این رابطه وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23831170.1395.4.4.8.1

موضوعات

• 1مدیریت دارایی
• مدیریت ریسک دارایی های مالی

عنوان مقاله [English]

Surveying the Relation among Volume, Stock Return and Return Volatility in the Tehran Stock Exchange: A Wavelet Analysis

نویسندگان [English]

• Ebrahim Abbasi 1
• Leyla Dehghan nayeri 2
• Nazila Poordadash Mehrabani 1

1 Management Dept., Faculty of Social Sciences and Economics, University of Al-Zahra, Tehran, Iran.

2 Management Dept., Faculty of Social Sciences and Economics, University of Al-Zahra, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Although many studies have tried to construct a theoretical or empirical structure of relation among trading volume, stock return and return volatility in financial markets, there still is not a general consensus about it. This study discovers latent information in variables time series for 96 months (April 2007- March 2015). To do so, related time series decomposed by using the maximum overlap discrete wavelet transform and wavelet coefficients has calculated. Then the relation between the series is examined by Granger causality test. The main feature of this research is to investigate the relation between variables at different time intervals. The results show that during the 2007 to 2015, the relation between variables in different time intervals varies. As in some periods, the Granger causality test confirms the causal relation between time series, while in some other time periods it does not support the existence of such relation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Trading volume
• Stock return
• Return volatility
• Wavelet
• Granger causality

اصل مقاله

مقدمه

ارتباط حجم معامله - بازده سهام و حجم معامله - نوسان بازده در بازارهای مالی، طی دو دهۀ اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. اگرچه برخی از مطالعات تلاش کرده‏اند ساختاری نظری یا تجربی از این ارتباط ارائه دهند، هنوز اجماع کلی در این مورد حاصل نشده‏ است. مطالعۀ رابطۀ حجم معاملات با بازده سهام و نوسان بازده در بازارهای مالی در درجۀ اول، سبب بهبود درک افراد از رابطۀ حجم و بازده و در درجۀ دوم، باعث شناخت بهتر عملکرد بازار می‏شود. سنجش دقیق‏ این روابط به سرمایه‏گذاران کمک می‏کند حرکات بازار سهام را در آینده پیش‏بینی کنند و میزان ریسک و نقدینگی را در رابطه با توسعه و اتّخاذ استراتژی‏های معاملاتی‏شان مشخص کنند. نوسان‌های قیمت سهام و یا نوسان‌های بازده، ریسک سهام را نشان می‌دهد؛ زیرا میزان تغییرات بازده‏، معرّف میزان عدم اطمینان ارتباط نزدیک ارزش معاملات و شاخص کل از کسب بازده است. شرکت‏ها با استفاده از این روابط در راستای تحقق استراتژی‏ها و اهداف شرکت‏شان می‌توانند تصمیماتی مناسب بگیرند.

اغلب پژوهش‏های صورت‌گرفته در این مورد، رابطۀ حجم و بازده سهام و نوسان آن را در بلندمدت بررسی کرده‌اند و عواملی از قبیل درجۀ ریسک‌گریزی، ریسک‌پذیری و فواصل زمانی متفاوت (کوتاه‏مدت، میان‌مدت و بلندمدت) را در نظر نگرفته‌اند (ممکن است افراد در دوره‌های زمانی مختلف، رفتارهای متفاوتی از خود بروز دهند)؛ به عبارت دیگر، نقطۀ تمایز این پژوهش با سایر پژوهش‌ها، توجه به موضوع عملکرد متفاوت سرمایه‏گذاران در دوره‏های زمانی متفاوت (زمان مقیاس‏های مختلف) است. گفتنی است هدف از این مقاله بررسی ارتباط حجم و بازده سهام و نوسان آن در بورس اوراق بهادار است. در همین راستا درادامه ابعاد نظری آن را بررسی خواهیم کرد.

مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش

در رابطۀ بین حجم معاملات در بازار سرمایه و بازده سهام و نوسان‌های بازده، برخی نظریه‏ها اطلاعات را نیروی محرکی می‌دانند که سبب تغییرات بازده و حجم معاملات می‏شوند. در مقابل، دستۀ دیگری از نظریه‏ها ارتباط حجم و بازده را به اختلافات در باورها و عقاید سرمایه‏گذاران بازار مرتبط می‏دانند. این نظریه‏ها عبارتند از:

فرضیۀ ورود متوالی اطلاعات [1] : این فرضیه را کوپلند [2] (1976) ارائه کرد و جنینگ، استارکس و فلینگهام [3] (1981) آن را توسعه دادند. در این فرضیه مبادله‏گران به دو دستۀ خوش‏بین و بدبین تقسیم و مبادلات کوتاه‏مدت، پرهزینه‏تر از مبادلات بلندمدت فرض شده‏اند؛ بنابراین، سرمایه‏گذارانی که خرید و فروش کوتاه‏مدت می‏کنند، نسبت به تغییر قیمت کمتر حساس هستند. آن‏ها نشان دادند به‌طورکلی زمانی‌ که معامله‌گران بدبین هستند، حجم معاملات کمتر از زمانی است که مبادله‏گران خوش‏بین هستند.

در این فرضیه، اطلاعات با سرعت‏های متفاوت، به انواع متفاوتی از معامله‏گران می‌رسد؛ اما عامل دیگری که در این فرضیه نقش دارد، عدم تقارن اطلاعاتی است. دسترسی عده‏ای از معامله‏گران به اطلاعات محرمانه (خصوصی) و عملکرد آن‏ها براساس این اطلاعات، درحالی‌که سایر معامله‏گران به چنین اطلاعات مهمی دسترسی ندارند، موجب بروز عدم تعادل در بازار می‏شود. این موضوع با عنوان عدم تقارن اطلاعاتی مطرح می‏شود [8].

فرضیۀ ترکیب توزیع‏ها [4] : این فرضیه در ارتباط بین حجم معاملات و بازده سهام، نرخ جریان ورود اطلاعات را به بازار مطرح می‏کند. در این فرضیه، قیمت‏ها و حجم معاملات به جریان ورود اطلاعات در طول زمان معاملات، واکنش نشان می‏دهد [6]. فرضیۀ ترکیب توزیع‏ها به‌طور کلی به دو دلیل از فرضیۀ ورود متوالی اطلاعات متداول‏تر هستند:

1- این فرضیه با انتشار اطلاعات، به‌صورت هم‌زمان و تدریجی سازگار است؛ درحالی‌که فرضیۀ کوپلند بر ارتباط منفی بین حجم معاملات و قدرمطلق تغییر قیمت، زمانی که در آن اطلاعات به‌صورت هم‌زمان منتشر شود، دلالت دارد.

2- فرضیۀ ترکیب توزیع‏ها با توزیع تجربی تغییرات قیمت و تفاوت در همبستگی بین حجم معاملات و قدرمطلق تغییر قیمت در فراوانی‏های متفاوت سازگار است.

فرضیۀ اختلاف عقاید [5] : در فرضیۀ اختلاف عقاید، فرض می‏شود معامله‏گران مختلف (مطّلع و نامطّلع) عقاید متفاوتی در مورد اهمیت اطلاعات دارند. درواقع، پراکندگی بیشتر در عقاید، تغییرپذیری بیشتری را در قیمت و حجم معامله نسبت به مقدار تعادلی آن‏ها ایجاد می‏کند [12]. فرضیۀ اختلاف عقاید برای مقایسۀ چگونگی واکنش معامله‏گران مطّلع و نامطّلع به اطلاعات مناسب است. معامله‏گران مطّلع نسبتاً عقاید همگن و هماهنگی دارند که بر درک و شناخت آن‏ها از بازار مبتنی است. ازاین‌رو، معامله‏گران مطّلع، خرید و فروش خود را در چارچوب قیمتی نسبتاً کوچک در حدود ارزش منصفانۀ دارایی انجام می‏دهند. همچنین معامله‏گران نامطّلع نمی‌توانند تشخیص دهند معاملۀ سایرین برای تقاضای نقدینگی (عملیات پوششی) کوتاه‏مدت یا به‌دلیل مبانی اساسی عرضه و تقاضا است. ازاین‌رو، آنان تمایل دارند به همۀ تغییرات در حجم و قیمت واکنش نشان دهند؛ چراکه به نظر آن‏ها این تغییرات منعکس‌کنندۀ اطلاعات جدید است؛ درنتیجه تمایل دارند تغییرات قیمت‏ را اغراق‌آمیز فرض کنند که خود به نوسان‌های بیشتر در قیمت منجر می‏شود.

الگوی قیمت‏گذاری دارایی‏ها براساس انتظارات عقلایی [6] : این الگو نشان می‌دهد اختلاف نظرها از اطلاعات محرمانه نشأت‌گرفته است. وانگ [7] (1994) الگوی تعادلی معاملات سهام را توسعه داد که براساس آن سرمایه‏گذاران در زمان تقارن اطلاعات، مبادلات عاقلانه‏ای انجام می‏دهند. در الگوی او چون سرمایه‏گذاران ریسک‌گریزند، معامله همیشه با تغییرات قیمت توأم است؛ برای مثال، وقتی گروهی از سرمایه‏گذاران برای ایجاد تعادل در سبد سهام خود به فروش سهام اقدام می‏کنند، باید برای وادارکردن سایرین به خرید، قیمت سهام را پایین بیاورند؛ به عبارت دیگر، در صورت افزایش عدم تقارن اطلاعات، معامله‏گران نامطّلع که به خرید سهام از افراد مطّلع اقدام می‏کنند، خواستار تخفیف بیشتری در قیمت سهام می‏شوند؛ بنابراین، این‌گونه نتیجه گرفته می‏شود که سرمایه‏گذاران نامطّلع برای حفظ خود از اطلاعات نهانی، بدین‌صورت ریسک خود را پوشش می‏دهند و درنتیجه، حجم معاملات همیشه با قدر مطلق تغییرات قیمت، رابطۀ مثبت دارد و این همبستگی با افزایش عدم تقارن اطلاعات افزایش می‏یابد [18].

برخی از پژوهش‌های مشابه در این رابطه را که در داخل و خارج از کشور انجام شده است، در جدول (1) می‌توان مشاهده کرد.