اوراق قرضه و صکوک نوعی ابزارهای مالی هستند که تفاوت آن ها در اسلامی و غیر اسلامی بودن آن است.
اوراق قرضه و صکوک چیست و چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟
اوراق قرضه و صکوک نوعی ابزارهای ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) مالی هستند که تفاوت آن ها در اسلامی و غیر اسلامی بودن آن است.
اوراق قرضه و صکوک نوعی ابزارهای مالی هسند که در بازار سرمایه مورد معامله قرار می گیرند. در کشورهای اسلامی اوراق قرضه به دلیل داشتن بهره نوعی ربا محسوب شده و حرام است بر این اساس بانکداری اسلامی برای رفع این مسئله اوراق قرضه ای با نام صکوک منتشر کرد.
صکوک و انواع آن
صکوک نوعی اوراق بهادار و پشتوانه مالی است که دارای ارزش است و ارزش آن بر اساس سفته و بهره نیست بلکه نوعی اوراق بهادار است که ارزش ذاتی دارد. نام این اوراق بهادار ریشه عربی دارد و از صک به معنای چک گرفته شده است.
صکوک انواع مختلفی دارد که یکی از مهمترین آن ها صکوک اجاره است. صکوک اجاره نوعی پشتوانه مالی ارزشمند است که صاحب آن می تواند مالک بخشی از یک دارایی باشد. ارزش صکوک برای دارنده آن منافعی دارد که این منافع در یک قرارداد واگذاری آن نوشته شده است. برای انتشار و واگذاری صکوک اجاره ۳ شخص حقوقی یا حقیقی نقش دارند: بانی، واسط، امین
بانی در صکوک اجاره شخص حقوقی است که این صکوک را منتشر کرده است و هدفش از انتشار صکوک اجاره تامین مالی بوده است
واسط یک شخص حقوقی است که واسطه ای میان امین و بانی برای انتقال دارایی و بستن قرارداد صکوک اجاره است.
امین به شخصی حقوقی یا حقیقی می گویند که دریافت کننده صکوک اجاره از بانی است.
اوراق قرضه نوعی اوراق بهادار است که براساس قرض و بهره منتشر می شود. درواقع اوراق قرضه نوعی ابزار مالی برای نشان دادن تعهد بدهی است و این اوراق قابلیت معامله شدن دارد، در اوراق قرضه مبلغ وام و سود دریافتی در تاریخ معین شده نوشته شده است..در بانکداری اسلامی به دلیل بهره داشتن اوراق قرضه و ربا دانستن آن، استفاده از آن حرام است.
تفاوت اوراق قرضه و صکوک
صکوک نشان دهنده مالکیت دارایی است درحالی که اوراق قرضه ابزار مالی نشان دهنده تعهد بدهی است. درواقع اوراق قرضه رابطه میان وام دهنده و وام گیرنده است درحالی که صکوک مالکیت یک دارایی را به با شرایط خاصی به امین خود می دهد.
دارایی هایی که در صکوک معامله می شوند باید اسلامی باشند اما در اوراق قرضه این شرط وجود ندارد.
اعتبار صکوک بر اساس ارزش دارایی سنجیده می شود اما اعتبار اوراق قرضه بر اساس صادر کننده و حتی سفته بازی ها شکل می گیرد.
در صکوک دارایی می تواند افزایش ارزش داشته باشد اما در اوراق قرضه بدهی اصلی تغییر نمی کند.
تأمین مالی از طریق انتشار صکوک
انتشار صکوک / امروزه در فضای اقتصادی کشور با توجه به عدم امکان تأمین تمامی نیازهای مالی فعالان اقتصادی از طریق سیستم بانکی استفاده از سایر ابزارهای تأمین مالی خصوصا به منظور استفاده در طرح‌های توسعه‌ای صنعتی و خدماتی به ضرورتی انکارناپذیر تبدیل شده است.
علاوه بر روش‌ها و ابزارهای مرسوم، طی چند دهه اخیر مباحث مربوط به تامین مالی اسلامی نیز اهمیت بسیار بالایی یافته است و می‌توان ادعا کرد که تأمین مالی اسلامی هم‌اکنون به عنوان یکی از ابعاد قابل توجه تأمین مالی در فضای بین‌الملل مورد توجه است. در این میان یکی از ابزارهای نوینی که در بازار مالی دنیا و بر اساس اصول اسلامی طراحی و ارائه شده است، اوراق بهادار اسلامی یا صکوک می‌باشد.
در یک تعریف کلی صکوک روش تأمین مالی مبتنی بر اصول اسلامی است که می‌تواند به عنوان گواهی سرمایه‌گذاری مشاع هم از آن نام برد. ناشران اوراق بهادار، صکوک را نوعی قرض گرفتن مبتنی بر دارایی‌ها میدانند.
اوراق صکوک چیست؟
اوراق صکوک ابزار نوین مالی است که در کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه به کار گرفته می‌شود.
در کشورهایی که دارای جمعیت مسلمان زیادی هستند، استفاده از ابزارهای مالی متعارف مانند اوراق قرضه، کارایی و مقبولیتی ندارد. بر این اساس دولت‌ها و شرکتهای اسلامی و یا شرکتهای اسلامی فعال در کشورهای غیراسلامی که بدنبال تأمین مالی و مدیریت بدهی خود هستند نیازمند یافتن جایگزین‌هایی مطابق با اصول اسلامی می‌باشند.
در سال‌های اخیر رشد ابزارهای مالی اسلامی که به صکوک شهرت یافته بسیار چشمگیر بوده است. تا جایی که بر اساس آمار، تا پایان سال ۲۰۰۶ میلادی ارزش کل صکوک منتشر شده بالغ بر۵۰ میلیارد دلار عنوان شده است. کشورهای بحرین، مالزی، قطر و المان به عنوان پیشگامان در این زمینه شناخته شده‌اند.
در حالت کلی می‌توان صکوک را اوراق بهادار مبتنی بر دارایی، با درآمد ثابت یا متغیر، قابل معامله در بازار ثانویه و مبتنی بر اصول شریعت دانست.
اصطلاح صکوک برگرفته از واژه عربی صک به معنای چک، نوشته بدهکار، سفته و قبض بدهی است و به طور معمول، به عنوان اوراق قرضه اسلامی تعریف می‌شود.
تمایزی که میان این دو تعریف از صکوک وجود دارد، اساسی و مهم است، چرا که با تاکید بر این تفاوت، هدف از به کارگیری صکوک به عنوان ابزاری جدید در بانکداری اسلامی، تقلید از اوراق قرضه مبتنی بر بهره در بانکداری معمول نیست، بلکه ایجاد ابزاری ابتکاری است که منطبق بر قوانین شریعت اسلام باشد.
صکوک به عنوان اوراق بهادار با پشتوانه مالی ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) تعریف می‌شود که باید خود دارای ارزش باشد و نمی‌تواند براساس فعالیت‌های سفته بازی و سوداگرانه و در واقع فعالیت‌هایی که بدون خلق ارزش و کار صورت می‌گیرند، سودآوری داشته باشد.
اوراق بهادار صکوک منابع مالی را با پشتوانه ترازنامه و دارایی‌های فیزیکی شرکتهای خاص جذب می‌کنند.
استفاده از لفظ صکوک جهت ابزارهای مالی اسلامی برای نخستین بار در سال ۲۰۰۲ در جلسه فقهی بانک توسعه اسلامی پیشنهاد شد. بعد از آن سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی اقدام به معرفی انواع صکوک نمود که عبارتند از:
- صکوک مالکیت داراییهایی که در آینده ساخته می‌شود
- صکوک مالکیت منافع دارایی‌های موجود
- صکوک مالکیت منافع داراییهایی که در آینده ساخته می‌شود
- صکوک صلم
- صکوک استصناع
- صکوک مرابحه
- صکوک مشارکت
- صکوک مضاربه
- صکوک نماینده سرمایه‌گذاری
- صکوک مزارعه
- صکوک مساقات
- صکوک ارائه خدمات
- صکوک حق‌الامتیاز
از بین صکوک بالا تنها استفاده از صکوک اجاره، سلم و استصناع و تا حدی صکوک مشارکت، مرابحه و مضاربه معمول است.
صکوک اجاره در حقیقت اوراق بهاداری است که دارنده آن بصورت مشاع، مالک بخشی از دارایی است که منافع آن بر اساس قرارداد اجاره به مصرف‌کننده یا بانی واگذار شده است.
جهت انتشار اوراق اجاره وجود حداقل سه نهاد مالی ضروری می‌باشد که عبارتند از بانی، واسط و امین.
- بانی: شخصی حقوقی است که صکوک اجاره با هدف تأمین مالی آن را منتشر می‌شود و می‌تواند اقدام به اجاره نمودن دارایی مبنای انتشار صکوک اجاره از واسط به نمایندگی از سرمایه‌گذاران نماید.
- واسط: نهاد مالی است که صرفاً به منظور نقل و انتقال دارایی به وکالت از دارندگان صکوک اجاره و انتشار صکوک اجاره تشکیل می‌شود.
- امین: نیز شخص حقوقی است که به نمایندگی از سرمایه‌گذاران و به منظور حفظ منافع آنان در چارچوب ضوابط اجرایی انتشار صکوک اجاره مسئولیت نظارت برکل فرآیند عملیاتی صکوک اجاره را بر عهده دارد.
ریسک اوراق صکوک
ریسک مربوط به اوراق صکوک را به طریق مختلفی می‌توان دسته‌بندی کرد. مهمترین ریسک‌هایی که دارندگان اوراق صکوک با آن مواجه هستند را می‌توان به صورت زیر بیان کرد:
دوری از شبهه ربا در اوراق قرضه با ابزارهای مالی اسلامی
اوراق قرضه اسنادی هستند که به موجب آن شرکت انتشاردهنده متعهد می‌شود مبالغ مشخصی را با عنوان بهره سالانه در زمان‌هایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص یعنی موعد سررسید اصل مبلغ را باز پرداخت کند دارنده اوراق به عنوان بستانکار حق دریافت اصل و بهره آن را ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) دارد اما هیچ مالکیتی در شرکت ندارد حال این سوال مطرح می‌شود که آیا اوراق قرضه، شبهه ربوی بودن دارند یا قانون نگاهی متفاوت به این موضوع دارد در گفت‌وگو با کارشناسان و متخصصان علم حقوق به بررسی صکوک به‌عنوان جایگزینی که برای این اوراق مناسب به نظر می‌رسد، می‌پردازیم
اوراق قرضه اسنادی هستند که به موجب آن شرکت انتشاردهنده متعهد می‌شود مبالغ مشخصی را با عنوان بهره سالانه در زمان‌هایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص یعنی موعد سررسید اصل مبلغ را باز پرداخت کند. دارنده اوراق به عنوان بستانکار حق دریافت اصل و بهره آن را دارد اما هیچ مالکیتی در شرکت ندارد. حال این سوال مطرح می‌شود که آیا اوراق قرضه، شبهه ربوی بودن دارند یا قانون نگاهی متفاوت به این موضوع دارد. در گفت‌وگو با کارشناسان و متخصصان علم حقوق به بررسی صکوک به‌عنوان جایگزینی که برای این اوراق مناسب به نظر می‌رسد، می‌پردازیم.
دکتر «مهدی طغیانی» کارشناس حقوق اقتصادی در گفت‌وگو با «حمایت» مشکل اصلی اوراق قرضه را شبهه ربوی بودن آنها عنوان کرد و افزود: به همین دلیل بعد از انقلاب که بانکداری اسلامی پایه‌گذاری و ربوی بودن بانکداری با سود ثابت مسجل شد، انتشار این اوراق را نیز به سبب سود ثابتی که به آنها تعلق می‌گرفت متوقف کردند.وی ادامه داد: اینکه این اوراق قرضه برای تامین منابع مالی شرکتهای خصوصی یا دولتی منتشر شوند در اصل قضیه تفاوتی ایجاد نمی‌کند و به خاطر نرخ بهره ثابت این اوراق، امکان انتشار آنها از نظر شرعی وجود ندارد، در دیگر کشورهای اسلامی نیز در بانکداری اسلامی اوراق قرضه برای تامین منابع مالی مطرح نمی‌شود.
ارتباط صکوک و اوراق قرضه
وی با بیان اینکه عده‌ای از صکوک به‌عنوان اوراق قرضه اسلامی نام می‌برند، گفت: در اصل این تعبیر درست نیست و این دو ماهیتی متفاوت دارند، فرض کنید یک شرکت دولتی بخواهد برای منابع مالی پروژه‌ای را تامین کند، اگر این پروژه واقعی باشد و نه صرفا برای تبدیل دارایی به بدهی، این کار را می‌تواند از طریق صکوک انجام دهد. صکوک شیوه نوینی است که کشورهای اسلامی به جای اوراق قرضه از آن استفاده می‌کنند. این حقوقدان با اشاره به سابقه 23 ساله انتشار اوراق مشارکت در کشور گفت: دولت به تازگی دنبال متنوع‌سازی این اوراق مشارکت است تا بتوانند به‌طور گسترده‌تری منابع مالی لازم را برای انجام پروژه‌های خود جمع‌آوری کند.
انواع صکوک در دنیا
طغیانی با بیان اینکه در دنیا 14 نوع قرارداد صکوک وجود دارد افزود: دارایی‌محور بودن اوراق صکوک یکی از مزایای این اوراق نسبت به اوراق قرضه است. دارایی‌محوری در صکوکات بدین معناست که این اوراق براساس دارایی منتشر می‌شود، برعکس اوراق قرضه بدهی‌محور هستند. بر ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) این اساس منتشر می‌شوند، به عبارت بهتر بدهی‌ها مبنای انتشار اوراق قرضه هستند. وی بر همین اساس عنوان کرد: یکی دیگر از مزایای اوراق صکوک نسبت به اوراق قرضه این است که صکوک حتماً برای پروژه عملیاتی منتشر می‌شود نه صرفا برای تغییر زمان یا به تاخیر انداختن بدهی‌ها. طبعا این اوراق اگر صوری نباشند و صرفا به خاطر موکول کردن بدهی‌ها به تاریخ دیگری صادر نشوند، آثار مثبتی را روی رشد و توسعه اقتصاد کشور می‌گذارند. برای مثال اگر اوراق صکوک مشارکت، برای پروژه (الف) توزیع می‌شوند باید این صکوکات برای تامین منابع مالی پروژه (الف) هزینه شوند نه برای پرداخت بدهی‌های شرکت.
دنیا از صکوک استقبال می‌کند
وی در ادامه با تاکید بر اینکه در دنیا بحث اوراق صکوک به شدت مورد استقبال قرار گرفته است، گفت: به‌عنوان مثال کلیه هزینه 10هزار میلیارد تومانی فاز دوم فرودگاه دبی از انتشار اوراق صکوکات تامین شده است. این کارشناس مسایل اقتصادی ثبات در قوانین و مقررات را لازمه هر نوع سرمایه‌گذاری دانست و افزود: روشن بودن قوانین و مقرارات می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری کمک کند و خوشبختانه در مورد بحث اوراق صکوک قوانین خوبی وجود دارد.
ارتباط دو طرف در قرارداد و معامله
وی ادامه داد: این اوراق تفاوت‌های عمده‌ای با اوراق قرضه دارند. به‌طوری که در اوراق قرضه ارتباط دو طرف معامله به شیوه قرض‌دهنده و قرض‌گیرنده است اما در اوراق مشارکت ارتباط دو طرف به صورت شراکت است و معمولاً در قالب عقد مشارکت مدنی به انتشار این اوراق می‌پردازند. طغیانی افزود: تعیین نرخ بهره ثابت مهمترین زمینه تفاوت اوراق قرضه و اوراق مشارکت است. نرخ بهره در اوراق قرضه به صورت ثابت در نظر گرفته می‌شود و در زمان سررسید مقرر باید ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) اصل و سود از پیش تعیین‌شده به خریدار اوراق پرداخت شود در حالی که در اوراق مشارکت سود به صورت علی‌الحساب تعیین می‌شود و فرد در سود تأمین مالی پروژه اقتصادی شریک محسوب خواهد شد.وی ادامه داد: همچنین در اوراق قرضه بانی اوراق می‌تواند قرض‌ها را در هر فعالیتی مورد استفاده قرار دهد اما در اوراق مشارکت زمینه انتشار فقط در طرح‌های تولیدی، عمرانی و خدماتی خواهد بود.
نظارت وجود دارد
وی درباره نظارت بر شرکتهای منتشرکننده صکوک گفت: بحث نظارت بر عملکرد شرکت‌هایی که از صکوک استفاده می‌کنند در ساختار صکوک پیش‌بینی و نهادسازی شده است و نهادهای مختلفی تعیین شدند تا به نمایندگی از سرمایه‌گذار به صورت مستقل بر عملکرد نهاد منتشرکننده نظارت کنند.این کارشناس مسایل حقوقی؛ موسسات امین را مسئول نظارت بر عملکرد شرکتهای منتشرکننده اوراق صکوک دانست و بیان کرد: این شرکت‌ها اعتبارشان را از این راه کسب کردند و بهتر است دولت از تشکیل این موسسه‌های امین استقبال کند اما با توجه به اینکه ساختارهای بازار سرمایه کشور، دولتی است عملا این موسسات امین حضور چندانی در این عرصه ندارند.وی ادامه داد: اگر زمانی معلوم شود که موسسات امین با منتشرکننده اوراق زد و بند کرده‌اند به‌طور کامل اعتبارشان را از دست می‌دهند زیرا اعتبار این نهادها در گرو صداقتشان است.
یکسری جریمه و مجازات
غفران حسینی، حقوقدان نیز در گفت‌وگو با «حمایت» درباره مجازات‌هایی که مجرمان صکوک به آن محکوم می‌شوند گفت: برابر قانون بازار اوراق بهادار کسی که اطلاعات نهانی مربوط به اوراق بهادار را در اختیار دیگری قرار داد به‌طوری که به صاحب حق ضرری برسد به حبس تعزیری از سه ماه تا یک سال یا به جزای نقدی معادل دو تا پنج برابر سود به‌دست آمده یا زیان متحمل‌نشده یا هر دو مجازات محکوم می‌شود. وی ادامه داد، این جریمه برای کسانی که با استفاده از اطلاعات نهانی، به معاملات اوراق بهادار مبادرت می‌کنند همچنین افرادی که اقدام به اغوای مردم کرده و شرایط اعلامیه پذیره‌نویسی را رعایت نکنند نیز در نظر گرفته می‌شود. این کارشناس حقوقی تاکید کرد: برابر قانون فعالان در بازار صکوک حق ندارند اطلاعات خلاف واقع یا مستندات جعلی را به سازمان ارایه کنند. این کارهای آنها برابر جعل است و متناسب با مجازات این جرم در قانون مجازات، تنبیه می‌شوند. وی تاکیدکرد: برابر ماده 48 این قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی « کارگزار یا معاملهگر، بازارگردان و مشاور سرمایه‌گذاری که اسرار اشخاصی را که برحسب وظیفه از آنها مطلع شده یا در اختیار وی قرار دارد، بدون مجوز افشا نماید، به مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهد شد.»
آنهایی که تعزیری حبس می‌شوند
البته به گفته حسینی افرادی نیز هستند که برابر قانون به حبس تعزیری از یک تا ششماه یا به جزای نقدی معادل یک تا سه برابر سود به‌دست آمده یا زیان متحمل نشده یا هر دو مجازات محکوم خواهند شد. وی افزود: این جریمه برای افرادی است که 1. بدون رعایت مقررات این قانون تحت هرعنوان به فعالیت‌هایی از قبیل کارگزاری، معاملهگری یا بازارگردانی که نیازمند اخذ مجوز است اقدام کنند. 2. هر شخصی که به موجب این قانون مکلف به ارایه تمام یا قسمتی از اطلاعات، اسناد و یا مدارک مهم به سازمان باشد و از انجام آن خودداری کند. 3. هر شخصی که مسئول تهیه اسناد، مدارک، اطلاعات، «بیانیه ثبت» یا «اعلامیه پذیره‌نویسی» و امثال آنها برای ارایه به سازمان است و نیز هر شخصی که مسئولیت بررسی و اظهارنظر یا تهیه گزارش مالی، فنی یا اقتصادی یا هرگونه تصدیق این مستندات و اطلاعات را برعهده دارد و در اجرای وظایف محوله از مقررات این قانون تخلف کند.وی ادامه داد: همچنین هر شخصی که عالماً و عامداً هرگونه اطلاعات، اسناد، مدارک یا گزارشهای خلاف واقع مربوط به اوراق بهادار را به هر نحو مورد سوءاستفاده قرار دهد.
اگر مجرم حقوقی باشد
به هر حال در بازار صکوک همه اشخاص حقیقی نیستند، به ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) گفته حسینی، در صورت ارتکاب تخلفاتی که در بالا مطرح شد توسط اشخاص حقوقی، مجازات‌های پیش‌بینی‌شده بر حسب مورد درباره آن دسته از اشخاص حقیقی اعمال می‌شود که از طرف اشخاص حقوقی، مسئولیت تصمیم‌گیری را بر عهده دارند.وی ادامه داد: در این‌باره و براساس ماده 52 قانون بازار اوراق بهادار، سازمان مکلف است مستندات و مدارک مربوط به جرایم موضوع این قانون را گردآوری و به مراجع قضایی ذیصلاح اعلام کند. البته گاهی نیز خود سازمان شاکی می‌شود و موضوع را به‌عنوان شاکی پیگیری می‌کند. همچنین اگر در اثر این جرایم، ضرر و زیانی متوجه سایر اشخاص شده باشد، زیاندیده می‌تواند برای جبران آن به مراجع قانونی مراجعه دادخواست ضرر و زیان تنظیم کند.
نقش صکوک در تأمین مالی پروژه‌ها و تأملی بر قوانین و مقررات حاکم بر آن
توسعه کشورهای اسلامی، ایجاد نیازهای جدید و کامیابی نسبی تئوری بانکداری اسلامی، اندیشمندان مسلمان را به فکر طراحی ابزارهای مالی اسلامی انداخت. قابلیتهای عقود اسلامی و تجربه بازارهای مالی متعارف[1] موجب شد تا در مدت زمان کوتاهی انواعی از ابزارهای مالی اسلامی، طراحی و برای اجرا پیشنهاد شوند. گرچه همه ابزارهای مالی اسلامی، تمامی معیارهای لازم فقهی، حقوقی و اقتصادی را ندارند لیکن برخی از آنها در عین رعایت ضوابط شرعی، قابلیتهای بالای عملیاتی و توجیه اقتصادی را دارند. مقاله حاضر در‌صدد است به معرفی صکوک، یکی از ابزارهای مالی اسلامی، با تأکید بر صکوک اجاره بپردازد. در این ابزار، ناشر اوراق اجاره، با واگذاری آنها به مردم، سرمایه‌های آنان را جمع‌آوری می‌کند و با استفاده از منابع جمع‌آوری شده و به وکالت از سرمایه‌گذاران، اموال منقول یا غیرمنقول مورد نیاز دولت، مؤسسه‌های وابسته به دولت و بخش خصوصی را خریداری کرده و آن‌گاه طی قرارداد اجاره عادی یا اجاره به شرط تملیک به آنان واگذار می‌کند. موفقیت نسبی سایر کشورهای اسلامی در استفاده از این ابزار و تصویب قوانین و مقررات مرتبط در داخل کشور که موانع انتشار صکوک اجاره را کاهش ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) می‌دهند، این انتظار را ایجاد کرده است که در آینده‌ای نه چندان دور، اوراق اجاره ابزاری مناسب برای تأمین مالی پروژه‌های دولتی و بخش خصوصی قرار گیرد.
[1]. conventional financial market
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Sukuk's Rule in Financing the Projects ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) and its Rules and Regulations
نویسنده [English]
Debt markets are an integral part of the financial sector and effectively supplement the funds provided by the banking sector. In emerging economies these markets are still at an early stage of their development. Islamic law prohibits the charging and paying of interest. Therefore, in countries where Muslim population constitutes an important segment of the society, traditional debt markets cannot flourish. Hence there is a high demand and need for developing alternatives to ابزارهای مالی اسلامی (صکوک) traditional debt markets that can be acceptable to the Islamic law.
As a result, there has recently been a rapid growth of a thriving multibillion Dollar market in Shari'ah compliant sovereign and corporate Islamic structured financial instruments known as Sukuk. Risk management requirements and considerations for competitiveness should force the Sukuk structures to further evolve and offer shari'ah compliant alternatives to traditional derivatives.
Without Sukuk structures with such depth, the financial markets may not fully develop in many emerging economies.The objective of this research id to review the evolution of Sukuk markets, describe the Sukuk legal structures in Iran, with emphasis on Sukuk- Al-Ijarah. Also the different structures of the various corporate and sovereign Sukuks, the various risks underlying Sukuk structures with a legal point of view will be analyzed.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sukuk
- Risk Management
- Shari' ah
- Finance Project
مراجع
ابوالحسنی، اصغر و رفیع حسنی مقدم، «بررسی انواع ریسک و روشهای مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران»، مجله اقتصاد اسلامی، تابستان 1387، شماره 30.
افوام البستانی، فواد، فرهنگ عربی به فارسی ترجمه منجدالطلاب، ترجمه محمد بندر ریگی، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ چهاردهم، 1375.
پهلوان، حمید و سیدروح‌الله رضوی، «اوراق صکوک: تعریف، انواع و ساختار»، تهران، مدیریت پژوهش و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، اردیبهشت 1386، قابل دسترسی در سایت به نشانی: www.rdis.ir
تفرشی، محمدعلی و سیدحسن وحدتی شبیری، «ماهیت حقوقی، احکام و آثار قرارداد اجاره به شرط تملیک»، نشریه دانشور، 1380، شماره 36.
خان، طریق الله و حبیب احمد، مدیریت ریسک و بررسی عوامل بروز آن در صنعت خدمات مالی اسلامی، ترجمه محمد مهدی موسوی بیوکی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، چاپ اول، 1387.
سروش، ابوذر و محسن صادقی، «ریسکهای اوراق اجاره (صکوک اجاره) و روشهای پوشش آن»، مجله اقتصاد اسلامی، بهار 1386، شماره 25.
سعیدی، علی و ابوذر سروش، «ابعاد حسابداری و مالیاتی اوراق صکوک اجاره در ایران»، مجله اقتصاد اسلامی، بهار 1388، شماره 33.
سویلم، سامی ابراهیم، پوشش ریسک در مالی اسلامی، ترجمه محمد علیز‌اده اصل، محمد مهدی عسگر‌ی و مهدی حاجی رستم لو، تهران، دانشگاه امام صادق، چاپ اول، 1386.
صالح‌آبادی، علی، بازارهای مالی اسلامی (مجموعه مقالات)، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، چاپ اول، 1385.
صالح‌آبادی، علی، «بررسی اوراق قرضه اسلامی در مالزی از دیدگاه فقه امامیه»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، بهار 1384، شماره 25.
فراهانی فرد، سعید، «صکوک سلف؛ ابزاری مناسب برای تأمین مالی و پوشش ریسک»، مجله اقتصاد اسلامی، بهار 1388، شماره 33.
قحف، منذر، سندات الاجاره و الاعیان الموجره، ریاض، المعهد الاسلامی للبحوث و التدریس اللبنک الاسلامی للتنمیه، الاولی، 1415ق.
کمیسیون اوراق بهادار مالزی، مصوبات شورای مشورتی شرعی کمیسیون اوراق بهادار مالزی، ترجمه مهدی نجفی و سید سعید شمسی نژاد، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، چاپ اول، 1385.
مبلغی، احمد، «اوراق اجاره»، فصلنامه تخصّصی فقه و حقوق، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پاییز 1383، شماره 2.
موسویان، سید عباس و سعید فراهانی فرد، «اوراق بهادار اجاره (صکوک اجاره)»، مجله اقتصاد اسلامی، زمستان 1385، شماره 24.
موسویان، سید عباس، ابزارهای مالی اسلامی(صکوک)، تهران، سازمان انتشارات، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، 1386.
موسویان، سید عباس، «صکوک مزارعه و مساقات؛ ابزار مالی مناسب برای توسعه بخش کشاورزی ایران»، مجله اقتصاد اسلامی، تابستان 1386، شماره 26.
میرزایی‌منفرد، غلامعلی، سازوکارهای حل و فصل اختلافات در بازار سرمایه ایران با مطالعه تطبیقی، تهران، شرکت اطلاع‌رسانی بورس، چاپ اول، 1387.
نظرپور، محمدنقی، «اوراق بهادار استصناع ابزاری برای سیاست پولی»، مجله اقتصاد اسلامی، زمستان 1384، شماره 20.
نظرپور، محمدنقی، «عملیات بازار باز از طریق اوراق استصناع: مشکلات و راه حلها»، مجله اقتصاد اسلامی، تابستان 1385، شماره 22.
Adam, Nathif J. & Thomas, Abdul kader, Islamic Bonds: Your Guide to Issuing, Structuring and Investing in Sukuk, London, Euromoney Books, 2005.
Ayub, Muhammad, Securitization, Sukuk and Fund Management Potential to be Realized by Islamic Financial Institutions, Karachi, National Institute of Banking and Finance, 2006.
Cakir, Selim & Raei, Faezeh, Sukuk vs. Eurobonds: Is There a Difference in Value-at-Risk?, International Monetary Fund, October 2007.
Chapra, Umer, The Case Against Riba: Is it Compelling?, Islamic Banking and Finance, Jeddah, Islamic Development Bank, First edition, 2007.
El-Gamal, Mahmoud A., Islamic Finance :Law economics and Practice, New York, Cambridge University Press, 1 st edition, 2006.
Haneef, Rafe, Islamic Fixed Income Securities (Sukuk), Tehran, International Seminar of Islamic Financial Instrument, 2009.
Hm Treasury, FSA, "Consultation on the Legislative Framework for the Regulation of Alternative Finance Investment Bonds (Sukuk)", 2008, available at www.hm-treasury.gov.uk.
Kahf, Monzer & Khan, Tariqullah, "Principle of Islamic Financing: A Survey", Islamic Research and Training Institute (IDB), 1988, available at http://monzer.kahf.com.
Kahf, Monzer, "Innovation and Risk Management in Islamic Finance: Shari'ah Consideration", Paper prepared for the seventh Harvard International Forum on Islamic Finance, 2006, available at http://monzer.kahf.com.
Kahf, Monzer, "Use of Usufruct Bonds in Financing Public Utilities", 1997, available at http://monzer.kahf.com.
Kahf, Monzer, Sukuk: Principles, Structures and Performance, Tehran, Sharif University, Training Course, 2006.
Kahf, Monzer, “The Use of Assets Ijara Bonds for Bridging the Budget Gap”, Islamic Economic Studies, May 1997, Vol. 4, No.2.
Nejatullah Siddiqi, Mohammad, Riba, Bank Interest and the Rationale of its Prohibition, Jeddah, Islamic Development Bank, 2004.
Sukor, Mohd.Edil Abd & Muhamad, Rusna & Gunawa, Alwin Yogaswara, "Malaysian Sukuk" Issues in Accounting Standard", Shariah Journal, vol. 16, No.1, 2008.
Syed Ali, Salman, Islamic Capital Market Products: Developments and Challenges, Jeddah, Islamic Research and Training Institute, 2005.
دیدگاه شما