ارزیابی تأثیر منابع ریسک بر بازار سرمایه اسلامی؛ مطالعه موردی بورس اوراق بهادار تهران
با توجه به اینکه رابطه ریسک و بازده در بورس اوراق بهادار و رفتار سهام در مقابل عوامل ریسک، همواره از موضوعات مورد بحث در حوزه مالی بوده و سرمایه‌گذاران نیز به منظور حفظ ارزش سبد دارایی‌های خود به دنبال شناسایی عوامل ریسکی و میزان تأثیرپذیری بازدهی سهام از این عوامل هستند، این مقاله با تبیین روش قیمت‌گذاری دارایی سرمایه‌ای شرطی پتنگیل و همکاران (1995) و در قالب مدل چندعاملی آربیتراژ، تأثیر شرطی منابع متنوع ریسک شامل ریسک بازار، ریسک تغییرات قیمت نفت، ریسک نرخ ارز، ریسک قیمت طلا، ریسک تورم و چولگی و کشیدگی در وضعیت صعودی و نزولی بازارها را بر بازده سهام ده صنعت برتر فعال در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره 1386−1392 با استفاده از داده‌های روزانه بررسی کرده تا به این پرسش اساسی پاسخ دهد که منابع متنوع ریسک چه تأثیری بر بازدهی سهام دارند تا از این طریق به بهینه‌سازی پورتفوی دارایی سرمایه‌گذاران تحت شرایط مختلف اقتصادی کمک کند.
بررسی روابط یاد شده با استفاده از یک رگرسیون دو مرحله‌ای انجام میگیرد که با توجه به ماهیت داده‌ها، مدلسازی در مرحله اول براساس مدلهای سری زمانی و در مرحله دوم با تکیه بر الگوهای پانل دیتا و به‌کارگیری تخمین‌زن‌های اثرات ثابت و تصادفی میباشد. نتایج نشان میدهد که یک رابطه شرطی بین عوامل مختلف ریسک و بازده سهام وجود دارد و عوامل ریسک شامل ریسک بازار، نوسانات قیمت نفت، نوسانات نرخ ارز، نوسانات قیمت طلا و در برخی موارد ریسک نوسانات تورم نقش مهم و معنا‌داری در تعیین بازده سهام در هر دو بازار صعودی و نزولی دارند. از سوی دیگر نتایج احتمال آزمون تقارن ضرایب در مدلهای شرطی نشان میدهد که این رابطه در خصوص تمامی عوامل ریسک بالا در بازارهای صعودی و نزولی نامتقارن میباشد. در مقابل، نتایج بیانگر این است که چولگی و کشیدگی تنها در وضعیت صعودی بازار سهام، دارای تأثیری معنادار و متقارن بر بازدهی سهام است.
بررسی تأثیر پویاییهای قیمت نفت بر مومنتوم صنایع در بورس اوراق بهادار تهران
1 کارشناسی ارشد مهندسی مالی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
2 استادیار گروه مدیریت مالی و مهندسی مالی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3 استادیار گروه مدیریت مالی و مهندسی مالی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
چکیده
یکی از عوامل تأثیرگذار بر بازدهی بازار سهام، تغییر بازده نفت و نوسانات آن است که میتوان از آن در توضیح بازدهی و اتخاذ استراتژیهای سودآور در بازار سرمایه کمک گرفت. با عنایت به اهمیت تأثیر تغییر قیمت نفت خام بر بازده سهام در صنایع مختلف، در این پژوهش با استفاده از داده‌های ماهانه دوره زمانی 1388 تا 1397، بررسی میشود که آیا بازده نفت و نوسان بازده نفت بر سودآوری استراتژی مومنتوم صنایع در بورس تهران تاثیر دارند. همچنین علاوه بر بررسی پایداری نتایج به دست آمده، بازده استراتژی مومنتوم مبتنی بر داده‌های قیمت نفت خام با بازده استراتژی مومنتوم متعارف مقایسه میشود. نتایج پژوهش نشان میدهد که نوسان مشروط بازده نفت و بازده بازار سهام قادر به توضیح بازده مومنتوم صنایع، بازده پرتفوی صنایع برنده و بازده پرتفوی صنایع بازنده هستند. بررسیها نشان میدهد نتایج پایدار بوده و نوسان بازدهی نفت پس از کنترل متغیرهای کلان اقتصادی، قدرت توضیح دهندگی بالایی دارد. همچنین استراتژی مومنتوم متعارف، بازده بالاتری نسبت به استراتژی مومنتوم مبتنی بر نفت نتیجه میدهد.
کلیدواژه‌ها
20.1001.1.26454637.1399.10.30.6.0
عنوان مقاله [English]
The Effect of oil price dynamics on industry momentum in Tehran stock Exchange
نویسندگان [English]
- Shima Aleheidar 1
- Mohammad Ebrahim Aghababaei 2
- Mohammad Eghbalnia 3
2 Assistant Prof, Department of Financial Management and Financial Engineering, Kharazmi University, Tehran, Iran
3 Assistant Prof, Department of Financial Management and Financial Engineering, Kharazmi University, Tehran, Iran.
One of the factors affecting stock market returns is the change in oil return and volatility that can help explain the returns and adopt profitable strategies. Considering the importance of the impact of the crude oil price changes on stock return in different industries, this study uses monthly data from 2009 to 2018 to determine whether oil return volatility affect the profitability of Tehran stock exchange strategy? Besides of robustness of the results, the efficiency of the momentum strategy based on crude oil price data is compared with the efficiency of the conventional momentum strategy. The results show that the conditional oil return volatility and the stock market return are able to explain the momentum return of industries, the portfolio return of the winner industries and the portfolio return of loser industries. The study shows that the results are robust and the oil return volatility after controlling for macroeconomic variables has high explanatory power. The momentum strategy also yields higher returns than oil-based momentum strategy.
کلیدواژه‌ها [English]
- Stock market
- Winner industries
- Loser industries
- Oil return volatility
- momentum strategy
مراجع
1. Abbassi, E. Hadinejad, M. Karimi, J. (2015). Investigation of Asymetric Effects of oil price fluctuations on Tehran Stock Exchange using MS-EGARCH Model.Islamic Azad university, Journal of Trend. 72,107-127. (in Persian).
2. Akay Toparli, E, Nazif Catik, A, Balcilar, M. (2018); The impact of oil price on the stock returns in Turkey, Physica A
3. Al-haji, E, Al-Mulali, U, Solarin, S, (2018); Oil price shocks and stock returns nexus for Malaysia: Fresh Evidence from nonlinear ARDL test, Energy Reports,624-637.
4. Arouri, M.H., Rault, C. (2011); Oil prices and stock markets: what drives what in the Gulf Corporation Council countries? William Davidson Institute Working Paper.
5. Badri, A., Davallou, M., Aghajani, F. (2018). Momentum Sources; Evidence from Risk Adjustment. Journal of Financial Management Perspective, 8(23), 9-31. (in Persian).
6. Badri, A. Davaloo. M. Dorri Nokorani, M. (2016); Investigating the impact of macroeconomic variables on stock market performance, Journal of financial management perspective.23,9-31 (in Persian).
7.Chun-Da, C., Chiao-Ming, C., Rıza Demirer. (2017); Oil and stock market momentum. Energy Economics,68 ,151–159.
8. Cines, C. (2001); Energy Shocks and Financial Markets: Nonlinear Linkages, The Massachusetts Institute of Technology
9. Cong, R., Wei, Y., Jiao, J., Fan, Y., (2008); Relationships between oil price shocks and stock market: an empirical analysis from China. Energy Policy 36 (9), 3544–3553.
10. El-Sharif, I., Brown, D., Burton, B., Nixon, B., Russell, A. (2005); Evidence on the nature and extent of the relationship between oil prices and equity values in the UK, Energy Economics, 27, 819-830.
11. Fang, C. R. (2010); "The Impact of Oil Price Shocks on the Three BRIC Countries", Stock Price, Department of Economics, National Cheng-Chi University, Taiwan,1-27.
12. Gil-Alana, L.A., Yaya, O.S. (2014); "The relationship between oil prices and the Nigerian stock market. An analysis based on fractional integration and cointegration", Energy Economics 46, 328-333
13. Hoseinei Nasab, E. Khezri, M. Rasoli,A. (2011).Determining the effect of oil price on the stock returns of Tehran Stock Exchange:Anaysis Walvelet and Markov Switching .Journal of Energy Economics Studie.29.31-60(in Persian).
14. Kilian, L., Park, C. (2009); "The Impact of Oil Price Shocks on the U.S. Stock Market, International Economic Review", 50(4), 1267–1287.
15. Mehnatfar, Y. Derakhshani Darabi,K. Parandin, K. (2016).The impact of oil and currency fluctuation on the Stick Market Price index in Iran: A Border Test Approach.
16. Miller, J. I., & Ratti, R. A. (2009); "Crude oil and stock markets: stability, instability, and bubbles", Energy Economics, No.31 (4), pages 559−568.
17. Mo, X, Su, Z, Yin, L, (2019);"Can the skewness of oil returns affect stock returns? Evidence from China's A-Share markets", The تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس North American Journal of Economics and Finance, Vol. 50.
18. Omidipour, R. (2012). Investigation the relationship between oil price fluctuations and real stock return in the Iranian economy.Business Reviews.52 ,100-112 (in Persian).
19. Park, J., Ratti, R. A. (2008); "Oil price shocks and stock markets in the U.S. and13 European countries", Energy Economics, 30, 2587-2608.
20. Paytakhti Oskooe, A. Shafei, E. (2014). The Effect of Oil Price Fluctuations on Stock Price Index in Iran..Department of Economic,Islamic Azad university,Tabriz Branch, Journal of Energy Economics Studies.43,205-299.(in Persian).
21. Pourebadolahan, M. Asgharpur,H. Zolghadr, H. (2014).Examing relationship between stock price and exchange rate in oil-exporting countries. Journal of تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس Economic Progress Policy, 2,61-86 (in Persian).
22. Rahnama Roudposhti, F. Tajmir Riyahi, H. esmaeli Etoe, S.(2012). Comparative analysis of oil fluctuation and exchange rates in petrochemical related industries based on arbitrage pricing theory and dynamic regression model.Journal of Investment Knowledge.1 (in Persian).
23. Sadeghi Shahdani, M. Mohseni, H. (2013).The impact of oil prices on stock market return; evidence from middle east oil exporting countries.Journal of Energy Planing and policy research.3, 1-16 (in Persian).
24. Taghiyan Dinani, Z. Farid, D. (2016); Investigating the relationship between excess due to momentum strategy and systematic risk in Tehran stock exchange. Journal of financial management perspective,16,9-30 (in Persian).
27. Yahyazadefar, M. Larimi, J. Faramarzi, R. (2012). The effect of oil prices and income shocks on stock real return in listed companies of Tehran Stock Exchange,Journal of Accounting and Auditing studies.2, 1-33 (in Persian).
28. Yazdanian, N., Hajiakbari, A. (2019). Investigating the Effect of Volatility in Exchange Rates on the Levels of Skewness and Kurtosis of Stock Portfolio Returns of Listed Companies in Tehran Stock Exchange. Journal of Financial Management Perspective, 9(25), 121-146 (in Persian).
پایان نامه بررسی تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
نوسانات قیمت نفت یکی از عوامل اصلی بسیاری از بحرانهای اقتصادی در میان کشورهای واردکننده و صادرکننده نفت است. برای کشورهای صادرکننده نفت، درآمدهای حاصل از فروش نفت، منبع بسیار مهمی از درآمدهای مالی و ارزی دولتها را تشکیل میدهد. در کشورهای صادر کننده نفت مانند ایران که سهم اصلی درآمد خود را از طریق ارز حاصل از فروش نفت تامین می کنند تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بخشهای اقتصادی یکی از دغدغههای سیاستگذاران و اقتصاددانان بوده است. بورس اوراق بهادار یکی از اصلیترین اجزای بازارهای مالی است که نقش مؤثری در توسعه و رشد اقتصادی کشور دارد. هدف این تحقیق بررسی تاثیر نوسانات قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از مدل تصحیح خطای برداری ساختاری میباشد؛ بدین منظور با بهره گرفتن از تکنیک غربالگری طی سالهای 1392-1388، تعداد تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس 96 شركت از شرکتهای پذیرفته شده در بورس تهران انتخاب گردیده است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی است و از بُعد هدف از نوع تحقیقات توصیفی است که به شیوه همبستگی صورت میگیرد. پس از جمعآوری داده ها، متغیرهای پژوهش محاسبه شده اند و سپس با بهره گیری از مدل رگرسیونی داده های ترکیبی و الگوی اثرات تصادفی به بررسی روابط بین متغیرها پرداخته شده است. نتایج آزمون فرضیه ها نشان میدهد که نوسانات قیمت نفت با بازده غیرعادی سهام شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنیداری دارد؛ و از این رو، اهمیت بررسی رابطه قیمت نفت و بازده سهام در کشورهای نفتی مانند ایران اثبات می شود.
کلید واژه: نوسانات منفی قیمت نفت، بازده غیرعادی سهام، نوسانات مثبت قیمت نفت، مدل تصحیح خطای برداری ساختاری.
فهرست مطالب
فهرست جداول
عنوان صفحه
فهرست نمودارها
فهرست روابط
مقدمه
امروزه انرژی به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در رشد و توسعه نقش مهمی را در امر برنامه ریزی کشورها ایفا می کند. قیمت نفت یکی از متغیرهای کلیدی هر اقتصاد است که در تعیین موقعیت اقتصاد هر کشور نقش بسزایی دارد. اقتصاد جهان در سالهای مختلف نوسانات مثبت و منفی زیادی را در قیمت نفت خام تجربه کرده است. این نوسانات و تغییرات قیمت نفت بر متغیرهای کلان اقتصادی در کشورهای جهان تأثیر گذاشته و اقتصاد این کشورها را با چالشی جدی روبهرو کرده است و موجب شده تا آنها برای در امان ماندن از تأثیرات منفی ناشی از این نوسانات تدابیر مختلفی بیندیشند. اقتصاد ایران وابستگی زیادی به قیمت نفت دارد و به همین دلیل تحقیق در مورد اثرات بالا و پایین شدن قیمت نفت بر بازار مالی کشور، از جمله تحقیقات بسیار مهم و ارزشمند میباشد، همچنین بررسی آثار آن بر بورس اوراق بهادار، که یکی از اصلیترین اجزای بازارهای مالی است و نقش موثری در تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس توسعه و رشد اقتصادی کشور دارد، اهمیت بسزایی دارد.
از سوی دیگر اهمیت مطالعه و پژوهش در حوزه شرکتها به افرادِ سرمایهگذار کمک می کند، زیرا افراد در تجزیه وتحلیلهایی که انجام می دهند در نهایت امید دارند با توجه به ریسک سرمایه گذاری، بازده متناسب با آن را بدست آورند، تجزیه و تحلیل مناسبِ عوامل گوناگون می تواند باعث مدیریت بهترِ سرمایه آنها و افزایش ثروت سرمایهگذار شود. با توجه به موارد ذکر شده در ارتباط با اهمیت موضوع بررسی عوامل مؤثر بر بازده سرمایه گذاریها و اثرات آن عوامل بر بازار سرمایه، و همچنین نیازمندی شرکتهایی که در اولین سالهای عرضه سهام خود در بورس هستند به اطلاعات تحلیلی برای شناسایی عوامل اثرگذار بر بازده حاصل از فعالیتشان، این تحقیق بر آن است تا با بررسی نوسانات قیمت نفت و اثرات آن بر بازده سهام و به طور خاص بر بازده غیرعادی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و ارائه نتایج حاصله بتواند برای سازمان خصوصیسازی و سازمان بورس اوراق بهادار مفید باشد. همچنین با بدست آوردن نتایج آزمون فرضیه های فرعی تحقیق، یعنی میزان تأثیر نوسان منفی و مثبت قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام، راهنمایی برای سرمایه گذاران جهت اخذ تصمیمات مناسب برای سرمایه گذاری باشد.
پایان نامه ی حاضر در پنج فصل گردآوری شده است. در فصل اول کلیات تحقیق شرح داده شده است که با مطالعه آن میتوان با اصول کلی و چارچوب تحقیق آشنا شد. فصل دوم به مبانی نظری و پیشینه تحقیق اختصاص یافته است که بخش مبانی نظری مطالب ارزشمندی را در اختیار افراد قرار میدهد و همچنین در بخش بعدی نتایج پژوهشهای صورت گرفته توسط سایر محققین بیان می شود. فصل سوم پایان نامه در مورد روشها و مدلهای استفاده شده در تحقیق اختصاص دارد. فصل چهارم حاوی تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس اطلاعات مربوط به تجزیه و تحلیل داده ها میباشد و نهایتاً در فصل پنجم نتیجه گیری و جمعبندی کلی صورت گرفته است.
امیدوارم تحقیق انجام شده در این پایان نامه بتواند مفید واقع شود و به استفاده کنندگان از نتایج آن کمک نماید.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
یکی از مهمترین بازارهای موجود در اقتصاد هر کشوری بازار مالی میباشد که متأثر از متغیرهای اقتصادی من جمله قیمت نفت میباشد. از طرفی یکی از مهمترین مسائلی که سرمایه گذاران با آن روبرو میباشند نوسان و بیثباتی قیمتهای نفت است که سبب ایجاد نوسان در بازارهای مالی میگردد. با توجه به تاثیر گستردهی منفی نوسانات قیمت نفت بر بخشهای مختلف اقتصاد ایران، مانعی برای کارایی بازار بورس به شمار میرود و بر عملكرد سرمایه گذاران تاثیرگذار میباشد. لذا باید تحلیل دقیقی از تغییرات قیمت نفت بر روی بازده سهام شرکتها صورت پذیرد. تعیین قیمت نفت به عوامل متعددی بستگی دارد که اغلب آنها از کنترل تولید کنندگان آن خارج است. همین مسئله سبب شده است که وضعیت اقتصادی اغلب کشورهای وابسته به درآمدهای نفتی تحت تأثیر نوسانات قیمت نفت قرار گیرد. در این فصل کلیات پژوهش مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در ابتدا به شرح و بیان مسأله تحقیق پرداخته خواهد شد، پس از آن اهمیت و ارزش تحقیق بیان میگردد، سپس اشارهای به اهداف تحقیق می شود. همچنین در ادامه فرضیه ها و روش تحقیق شرح داده می شود.
1-2- بیان مسأله تحقیق
قیمت نفت یکی از متغیرهای کلیدی هر اقتصاد است که در تعیین موقعیت اقتصاد هر کشور نقش بسزایی دارد. اقتصاد جهان در سالهای مختلف نوسانات مثبت و منفی زیادی را در قیمت نفت خام تجربه کرده است. این نوسانات و تغییرات قیمت نفت بر متغیرهای کلان اقتصادی در کشورهای جهان تأثیر گذاشته و اقتصاد این کشورها را با چالشی جدی روبهرو کرده است و موجب شده تا آنها برای در امان ماندن از تأثیرات منفی ناشی از این نوسانات تدابیر مختلفی بیندیشند. بیشتر مطالعات انجام شده درباره اثر تغییرات قیمت نفت بر اقتصاد کشورها، برای کشورهای صنعتی انجام گرفته است، که اغلب وارد کننده نفت هستند. در این کشورها نفت به عنوان یکی از عوامل تولید بوده و افزایش قیمت آن آثار تورمی و رکودی دربرداشته است و کاهش قیمت آن به عنوان تغییری مثبت برای طرف عرضه محسوب می شود. در حالی که در کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت اینگونه نیست. از آنجایی که کشورهای در حال توسعه مخصوصاً کشورهای صادرکننده نفت به دنبال صنعتی شدن هستند، بی ثباتی قیمت نفت برای آنها دارای اهمیت بیشتری است؛ زیرا از یک سو در مسیر صنعتی شدن نیاز آنها به نفت و انرژی افزایش مییابد و از سوی دیگر برای کشورهای صادرکننده نفت، درآمدهای نفتی، منبع اصلی درآمد آنها است. اقتصاد ایران به شدت وابسته به صادرات نفت بوده و آسیبپذیری آن نسبت به تغییرات درآمدهای نفتی بسیار بالاست. درآمدهای نفتی تاثیرات دوگانهای بر اقتصاد ایران دارند؛ از یک سو شواهد حاکی از رشد اقتصادی مناسب در سالهایی است که درآمدهای نفتی رشد ملایم و آرامی داشتند. در حقیقت رشد ملایم درآمدهای نفتی، رشد اقتصادی را از طرف عرضه و تقاضا تقویت می کند.(مهرآرا و نیری 1388). قیمت جهانی نفت به عنوان یک عامل تاثیرگذار بر عوامل سیاسی و اقتصادی هر کشور مخصوصاً کشورهای صادر کننده نفت است. ایران از جمله صادر کنندگان بزرگ نفت در جهان است که وابستگی زیادی به درآمدهای نفتی دارد. بنابراین اقتصاد ایران تحت تاثیر نوسانات قیمت نفت قرار میگیرد. بازار بورس هم به عنوان یکی از بخشهای اقتصاد می تواند تحت تاثیر این نوسانات قرار گیرد. شرکتهای بیشماری در سراسر دنیا خواه در فرایند چرخه حیات اقتصادی و خواه از طریق برنامه خصوصی سازی شرکتهای دولتی، با عرضه سهام خود به عموم مردم، برای نخستین بار وارد بازار سرمایه میشوند. نظر به اینکه عرضه اولیه سهام برای یک شرکت در حال رشد عمده ترین منبع تأمین مالی آن به شمار میرود سعی می کنند تا با عملکردی مطلوب و تعیین قیمتی مناسب در عرضه اولیه، جریانهای نقدی حاصل را برای شرکت حداکثر سازند(بوجراج و لی [1] ،2002). پس از زمان عرضه اولیه سهام به عموم، برای شرکتها بازدهی غیرعادی از اهمیت خاصی برخوردار میباشد و این بازده از عوامل مختلفی تأثیر میپذیرد و نقش مهمی در پیشرفت شرکت ایفا می کند و ممکن است قیمت نفت یکی از این عوامل باشد که ما به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
در دهه اخیر قیمت نفت نقش مهمی در مدلسازی وضعیت اقتصادی و سیاسی کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته ایفا می کند. امروزه قیمت نفت به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه های بنیادین در بازارهای مختلف مالی شناخته می شود که در این میان بازار سهام از جایگاه خاصی برخوردار است. از منظر نظری، قیمت نفت و نوسانات مرتبط با آن می تواند بر بازده سهام یا قیمتهای سهام از طریق درآمدهای انتظاری تأثیرگذار باشد. تکانههای نفتی یا نوسانات قیمت نفت یکی از عوامل اصلی بسیاری از بحرانهای اقتصادی در میان کشورهای واردکننده و صادرکننده نفت است. برای کشورهای صادرکننده نفت، درآمدهای حاصل از فروش نفت، منبع بسیار مهمی از درآمدهای مالی و ارزی دولتها را تشکیل میدهد. وابستگی این درآمدها به قیمت نفت در بازار جهانی و به عبارتی برونزا بودن آن را میتوان دلیلی بر بروز نااطمینانی و بیثباتی در سیاستگذاریهای اقتصادی دانست. بنابراین میتوان گفت که هرگونه نوسان و بیثباتی در بازار جهانی نفت به بروز عدم تعادل و حتی بحران منجر می شود مگر آنکه سیاستهای صحیحی در مواجهه با این نوسانات از سوی دولتها اتخاذ شود (فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، 1385). از سوی دیگر بورس اوراق بهادار یکی از اصلی ترین اجزای بازارهای مالی است که نقش موثری در توسعه و رشد اقتصادی کشور دارد. بازار بورس از جمله بازارهای مالی مؤثری است که در جمعآوری سرمایه لازم برای بنگاههای اقتصادی فعالیت می کند. از طرفی قیمت نفت و نااطمینانی حاصل از نوسانات قیمت نفت به عنوان عامل مهم تولیدی می تواند نقش موثری در قیمت تمام شده کالا و در نتیجه سودآوری بنگاه و به تبع آن تغییر در میزان بازده بنگاهها بر جای بگذارد. در کشورهای صادر کننده نفت مانند ایران که سهم اصلی درآمد خود را از طریق ارز حاصل از فروش نفت تامین می کنند تاثیر شوکهای قیمت نفت بر بخشهای اقتصادی یکی از دغدغههای سیاستگذاران و اقتصاددانان بوده است، در نتیجه تحقیق و بررسی بر روی نوسانات قیمت نفت و تأثیرات احتمالی آن بر روی بازده سهام شرکتها از اهمیت خاصی برخوردار میباشد، که در این تحقیق سعی بر این است که تمرکز بر روی بازده غیرعادی سهام معطوف شود و بررسی کنیم که آیا این بازده از نوسانات قیمت نفت تأثیر میپذیرد یا خیر.
1-4- سؤالات و اهداف تحقیق
سؤال اصلی تحقیق این است که آیا بین نوسانات قیمت نفت و بازده غیرعادی سهام می تواند رابطهای وجود داشته باشد؟
سؤالات فرعی برای دستیابی به جواب سؤال اصلی پژوهش؛ شامل موارد زیر میباشد:
1- آیا نوسان منفی قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام تأثیر میگذارد؟
2- آیا نوسان مثبت قیمت نفت بر بازده غیرعادی سهام تأتیر میگذارد؟
هدف این تحقیق بررسی رابطه بین نوسانات قیمت نفت (متغیرمستقل) و بازده غیرعادی سهام (متغیر وابسته) است. بسته به رابطه بین این دو متغیر و اینکه این رابطه متقارن است یا نامتقارن، میتوانیم در برنامه ریزیهای اقتصادی برای جلوگیری از بروز بحران در بازار بورس اوراق بهادار استفاده کنیم.
تاثیر نوسانات بازارهای مالی بر قیمت نفت ایران
ايسنا : محققان می‌گویند بازارهای معاملاتی مالی به ویژه بازارهای آتی نفت برنت، بیشترین تاثیر گذاری را بر بازار فیزیکی نفت خام دارد. نتایج یک پژوهش نشان میدهد شوکهای بازارهای مالی اثر متفاوتی بر قیمت نفت خام دارند؛ به طوری که شوک بازارهای مالی آتی نفت خام موجب شوک مثبت بر قیمت نفت خام و شوک حاصل از شاخص قیمت دلار موجب شوک منفی در قیمت نفت میشود.
اهمیت حساس شدن به نوسانات قیمت نفت برای تولیدکنندگان نفت مشخص است؛ چون اکثر صادرکنندگان نفت، مهمترین منبع درآمدهای ارزی‌شان فروش نفت تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس خام است و بودجه این کشورها وابستگی بالایی به قیمت نفت دارد. بنابراین، کلیه طرح‌های عمرانی و برنامه‌های توسعه‌ای این کشورها به قیمت نفت و تحقق درآمدهای موردنظر نفتی بستگی دارد. محققان در پژوهشی با عنوان تاثیر نوسانات بازارهای مالی بر قیمت نفت و امنیت اقتصادی ایران این موضوع را بررسی کرده‌اند.
در این پژوهش که توسط محمد جعفری، دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، عباس شاکری، استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و تیمور محمدی، دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی انجام شده، آمده است:« عوامل موثر بر قیمت نفت خام را میتوان به دو دسته بنیادی و غیربنیادی تقسیم کرد. عوامل بنیادی تاثیرگذار بر قیمت نفت خام شامل مواردی هستند که ریشه در صنعت نفت داشته و به طور مستقیم مرتبط با مسائل بازار نفت بوده و عرضه و تقاضای نفت را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
این عوامل به طور عمده شامل وضعیت تقاضای جهانی نفت خام، تغییرات و اختلال‌ها در عرضه جهانی نفت خام، تغییرات فصلی تقاضا، وضعیت آب‌وهوایی، تغییرات در میزان خوراک پالایشگاه‌ها، تعمیرات و مشکلات پالایشی، وضعیت رشد اقتصادی، ظرفیت مازاد تولید، سطح ذخیره‌سازی‌ها و مسائل مرتبط با سیستم حمل‌و نقل کشتیرانی است.»
محققان در این مقاله عوامل غیربنیادی موثر بر قیمتهای نفت خام را عواملی عنوان می‌کنند که عملا منشا بروز آنها خارج از صنعت نفت بوده، اما به تناسب شرایط می‌توانند بر قیمتهای نفت خام حتی گاه بیش از عوامل بنیادی اثرگذار باشند.
در این مقاله آمده است:« هر گونه تغییر در متغیرهای اثر گذار از جمله نرخ‌های بهره و نرخ بازدهی در بازارها، باعث تغییر در جهت جریان نقدینگی در این بازارها میشود که به نوبه خود بر حجم مبادلات و قیمت نفت اثر گذار خواهد بود. بنابراین می توان چنین استنباط کرد که قیمت نفت خام‌های مختلف، از یک طرف متاثر از مجموعه‌ای از عوامل درونی خود نفت خام‌ها بوده که این موضوع تفاوت بین نفت خام‌های مرغوب و نامرغوب و یا بازدهی آنها را به وجود می‌آورد و از طرف دیگر، ناشی از مجموعه‌ای از عوامل دیگر مانند بازارهای مالی است که میزان آنها منجر به تغییر کلی در سطح قیمتهای جهانی نفت خام میشود.»
شاکری و همکارانش در این پژوهش می‌گویند:« براساس ادبیات اقتصادی موجود در این زمینه میتوان گفت که شوکهای قیمت نفت از دو طریق می‌توانند امنیت اقتصادی کشورهای غنی از منابع نفتی همچون ایران را تحت تاثیر قرار دهند. یکی، از طریق تاثیر بر طرف عرضه اقتصاد است که این تاثیرات اصولا با وقفه نمایان می شوند و بنابراین، با تاثیرگذاری بر ظرفیت تولیدی کشور تاثیر خود را بر امنیت اقتصادی آشکار می‌سازند و دیگری، از طریق تاثیر بر تقاضای کل است که می‌تواند در کوتاه مدت آثار خود را بر فعالیت‌های اقتصادی کشور و به تبع آن، بر امنیت اقتصادی برجای گذارد.»
نویسندگان این مقاله می‌گویند:« هدف مقاله پاسخ به این پرسش است که آیا بازارهای مالی بر بازار نفت خام و امنیت اقتصادی کشور تاثیر دارد. برای این منظور، بازیگران اصلی بازار مالی که موثر بر بازار نفت خام بوده و در ادبیات نظری بیان شد، انتخاب و مورد استفاده قرار گرفت. برای مدل کردن نقش این بازیگران و برآورد میزان تاثیر و نقش متقابل آنها، روش خودرگرسیون‌برداری به کار گرفته شد.
در این پژوهش آمده است:« با توجه به نتایج به دست آمده از اثرات بازارهای مالی بر بازار فیزیکی نفت خام ضروری است در کنار توجه به عوامل بنیادی بازار فیزیکی نفت خام مانند عرضه و تقاضا، به شاخص بازار معاملاتی آتی‌های نفت خام، توجه ویژه‌ای شود؛ چون این شاخص دربردارنده کلیه عوامل بنیادین و غیربنیادین است و می‌تواند به عنوان چراغ راهنمایی برای تنظیم معاملات نفتی کشور و همچنین، مصون‌سازی بودجه از نوسانات بازار باشد.»
پژوهشگران می‌گویند:« در این مقاله اثبات شد که بیش از ۸۵ درصد تغییرات نفت خام اسپات در بازار فیزیکی برنت دریای شمال، توسط وقفه‌های تغییرات بازار آتی‌های نفت خام توضیح داده میشود و شوکهای وارده از طریق بازار آتی‌های نفت خام، بلافاصله در بازار فیزیکی نمایان شده و پس از دو دوره، اثر شوک‌ها کاهش مییابد. نتایج تجربی نیز این موضوع را نشان میدهد؛ چون در حال حاضر بیش از ۴۰ برابر بازار فیزیکی، معاملات کاغذی( بازار آتی‌ها) انجام میشود.»
در این مقاله آمده است:« قیمت نفت خام کشورمان در بازار برنت دریای شمال نیز توسط قیمت نفت خام در این بازار تعیین میشود؛ یعنی رابطه مستقیمی بین قیمت نفت خام اسپات ایران در بازار شمال غرب با نفت خام برنت اسپات در این بازار وجود دارد. پس بر این اساس هرگونه تغییری در بازار برنت دریای شمال، بر قیمت نفت خام اسپات ایران اثر گذاشته و متعاقبا امنیت اقتصادی کشور را با مکانیزم تشریح شده در مقاله تحت تاثیر قرار میدهد. »
طبق آنچه در این پژوهش آمده « مسائلی چون بیمه کردن بودجه نفتی کشور با ورود به بازار معاملاتی آتی‌های نفت، نقش‌آفرینی به عنوان سفته باز در بازار آتی‌ها و فعال کردن بخشهای مالی کشور مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری، بازار بورس، بانک‌ها و.. برای فعالیت در بورس‌های نفتی از پیشنهادات دیگری است.»
براساس آن چه که نتایج توابع کنش- واکنش نشان میدهد شوکهای بازارهای مالی اثر متفاوتی بر قیمت نفت خام دارند؛ به طوری که شوک بازار مالی آتی‌های نفت خام موجب شوک مثبت بر قیمت نفت خام و شوک حاصل از شاخص قیمت دلار موجب شوک منفی در قیمت نفت میشود.
این پژوهش در هشتادمین شماره بیست‌ویکمین دوره فصلنامه "مطالعات راهبردی" منتشر شده است.
تاثیر تکانههای نرخ ارز بر روی عملکرد شرکتهای فعال حوزه‌ی انرژی در بورس اوراق بهادار تهران: مطالعه موردی صنایع پتروشیمی و پخش فرآورده‌های نفتی
بازار سرمایه در هر کشور از بارز ترین بخش های اقتصادی در آن کشور به شمار می آید. بازار سرمایه به گونه ای منعکس کننده برآیند اقتصادی کشور بوده و موفقیت و ضعف آن می تواند بیان کننده وضع اقتصادی آن کشور باشد. در این میان تاثیر شاخص های کلان اقتصاد بر بازار سرمایه به خصوص بورس اوراق بهادار تهران از جمله مواردی است که نقش سیاست های کلان اقتصادی را در پیش بینی بازار سرمایه نمایان می سازد. از جمله مهترین صنایع فعال در این حوزه می توان صنعت پتروشیمی و صنعت پالایش فرارورده های نفتی را نام برد که بخش قابل توجهی از معاملات را به خود اختصاص می دهند. این پژوهش به دنبال بررسی تاثیر نوسانات نرخ ارز بر روی عملکرد شرکت های فعال در حوزه انرژی می باشد.
در این راستا از داده های ماهانه نرخ ارز، تورم، قیمت طلا و قیمت نفت از بانک مرکزی و وزارت امور اقتصاد و دارایی و همچنین شاخص قیمت شرکت های فعال حوزه ی انرژی در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره آذر 1387 تا اسفند 1397 استفاده شده است. داده ها پس از انجام آزمون فروض کلاسیک با استفاده از مدل ARDL برای هر دو صنعت به تفکیک برآورد شده است. نتایج این آزمون نشان داد، اثر نوسانات نرخ رسمی ارز در سطح 0.95 برای هر دو صنعت معنادار بوده و حکایت از رابطه مثبت بین نرخ ارز و شاخص عملکرد صنعت پتروشیمی و پالایش دارد. یعنی افزایش نرخ ارز باعث افزایش قیمت سهام شرکت ها مذبور میشود.
طبقه بندی JEL: R11، O13، F31، D51
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Impact of Exchange Rate Explosions on the Performance of Energy Companies in Tehran Stock Exchange: Case Study of Petrochemical Industries and Oil Products Distribution
نویسندگان [English]
- Mohammad Hossein Golshan 1
- Amirhosein mozayani 2
- Reza Najarzadeh 3
Abstract
The capital market in every country is one of the most prominent economic sectors of that country. The capital market reflects the economic outcome of the country, and its success and weakness can represent the economic situation in that country. In the meantime, the impact of macroeconomic indicators on the capital market, especially the Tehran Stock Exchange, is one of the issues that illustrates the role of macroeconomic policies in predicting the capital market. Our country has huge oil and gas reserves and is one of the main exporters of these energy sources in the world. One of the most important industries active in this field is the petrochemical industry and the oil refining industry and distribution of oil products, which accounts for a significant portion of transactions. These industries are heavily influenced by large -scale indicators, especially the exchange rate because of their dependence on fuel and oil food; Therefore, this study seeks to investigate the impact of exchange rate fluctuations on the performance of active companies in the field of energy. In this regard, to examine this work of monthly exchange rates, inflation, gold prices, and oil prices from the Central Bank and the Ministry of Economy and Finance, as well as the price index of active energy companies in Tehran Stock Exchange for December 2008 Used until March 1977 and the ARDL method has been used to estimate it. The results show the positive and significant relationship between the exchange rate and the performance index of the petrochemical industry and the product industry; That is, the increase in the exchange rate has led to the increase تأثیر نوسانات قیمت نفت بر بورس in the stock price of these companies.
کلیدواژه‌ها [English]
- Keywords: exchange rate
- Petrochemical
- Petroleum products
- ARDL Classification: Jet
- R11
- O13
- F31
- D51
مراجع
ابونوری، اسماعیل و مشرفی، گلاله (1385). اثر شاخص‌های اقتصاد کلان بر شاخص قیمت سهام صنعت پتروشیمی در ایران با استفاده از مدل ARDL. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، 6(2)، 228-209.
انصاری، احمد و همکاران (1374). سرمایه‌های فیزیکی خارجی و روش‌های جذب آن. تهران: وزارت امور اقتصادی و دارائی.
بذرائی، مریم؛ قویدل، صالح؛ امام‌وردی، قدرت اله و محمودزاده، محمود (1400). پوشش ریسک قیمت سهام صنایع بورسی با نرخ ارز (چندرشته‌ای صنعتی، بانک و سرمایه‌گذاری). اقتصاد مالی، 15(54)، 106-84.
حیدری، حسن و بشیری، سحر (1391). بررسی رابطه بین نااطمینانی نرخ واقعی ارز و شاخص قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران: مشاهداتی بر پایه مدل VAR-GARCH. نام مجله، دوره(شماره)، صفحات.
سجادی، سید حسین؛ فرازمند، حسن و علی صوفی، هاشم (1389). بررسی رابطه متغیرهای کلان اقتصادی و شاخص بازده نقدی سهام در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشنامه اقتصاد کلام، 1(39)، 150-123.
سیف‌اللهی، ناصر و سیف‌اللهی انار، حامد (1400). بررسی مکانیسم اثرگذاری نوسانات نرخ ارز، قیمت نفت و رشد اقتصادی بر شاخص کل بورس اوراق بهادار. اقتصاد مالی، 15(55)، 353-333.
طاهری، حامد و صارم صفاری، میلاد (1390). بررسی رابطه بین نرخ ارز و شاخص قیمت بورس اوراق بهادار تهران (با استفاده از رویکرد (ARDL. فصلنامه روند پژوهشهای اقتصادی، 19(60)، 80-63.
فطرس، محمدحسن و هوشیدری مریم، (1397). ارتباط‌های پویا بین قیمت نفت، قیمت طلا و نرخ ارز با شاخص سهام بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، 14(58)، 116-89.
محمدپور چهارده، امید (1394). بررسی نوسانات نرخ ارز بر بازدهی صنعت پتروشیمی در بورس اوراق بهادار تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
محرابیان، آزاده و چگنی، ایلناز (1393). اثر نرخ ارز و نوسانات آن بر شاخص قیمت سهام در ایران. اقتصاد کاربردی، 4(13)، 78-65.
موسایی میثم؛ مهرگان، نادر و امیری، حسین (1389). رابطه بازار سهام و متغیرهای کلان اقتصادی در ایران. فصلنامه پژوهش‌ها و سیاستهای اقتصادی، 18(54)، 94-73.
نجارزاده، رضا؛ آقایی خوندابی، مجید و رضایی‌پور، محمد (1387). بررسی تأثیر نوسانات شوکهای ارزی و قیمتی بر شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از رهیافت خود رگرسیون برداری. فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 9(1)، 175-147.
Cakan, E., & Ejara, D. D. (2013). On the relationship between exchange rates and stock prices: Evidence from emerging markets. International Research Journal of Finance and Economics, (111)
Chen, L., Wen, F., Li, W., Yin, H., & Zhao, L. (2022). Extreme risk spillover of the oil, exchange rate to Chinese stock market: Evidence from implied volatility indexes. Energy Economics, 107
Chinzara, Zivanemoyo. (2011). Macroeconomic uncertainty and conditional stock market volatility in South Africa. South African Journal of Economics, 79(1), 27-49.
Huang, Q., Wang, X., & Zhang, S. (2021). The effects of exchange rate fluctuations on the stock market and the affecting mechanisms: Evidence from BRICS countries. The North American Journal of Economics and Finance, 56
Nieha, C. and Leeb, C. (2001). Dynamic Relationship Between Stock Prices and Exchange Rates for G-7 Countries. The Quarterly Review of Economics and Finance. No. 41.
Nwosa, P. I. (2021). Oil price, exchange rate and stock market performance during the COVID-19 pandemic: Implications for TNCs and FDI inflow in Nigeria. Transnational Corporations Review, 13(1), 125-137.
Olugbenga, A. A. (2012). Exchange rate volatility and stock market behaviour: The Nigerian experience. European Journal of Business and Management, 4(5), . -.
Poitras, M. (2004). the Impact of Macroeconomic Announcements on Stock Prices: In Search of State Dependence. Southern Economic Journal, Vol. 70, No. 3, 549-565.
Reza Abbasi, G., Mohammadi, H. M., & Mohammadpour Chahardeh, O. (2015). The study of the effects of exchange rate fluctuations on petrochemical industry return in Tehran Stock Exchange. European Online Journal of Natural and Social Sciences: Proceedings, 4(1), 1170. https://european-science.com/eojnss_proc/article/view/4325.
Roll, R., & Ross, S. (1980). An empirical investigation of the arbitrage pricing theory. Journal of Finance, 35(5), 1073-1103.
Sahu, T. N., Bandopadhyay, K., & Mondal, D. (2015). Crude oil price, exchange rate and emerging stock market: Evidence from India. Journal Pengurusan, 42, 75-87.
Salisu, A. A., & Ndako, U. B. (2018). Modelling stock price–exchange rate nexus in OECD countries: A new perspective. Economic Modelling, 74, 105–123.
Saunders, A., & Yourougou, P. (1990). Are banks special? The separation of banking from commerce and interest rate risk. Journal of Economics and Business, 42(2), 171-182.
Syahri, A., & Robiyanto, R. (2020). The correlation of gold, exchange rate, and stock market on Covid-19 pandemic period. Journal Keuangan dan Perbankan, 24(3), 350-362.
Xie, Z.-X., Chen, S.-W., & Wu, A.-C. (2020). The foreign exchange and stock market nexus: New international evidence. International Review of Economics and Finance, 67, 240–266.
Zhao, H. (2010). Dynamic Relationship between Exchange Rate and Stock Price: Evidence from China. Research in International Business and Finance, 24, 103-112.
دیدگاه شما