تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام

• حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها در بازار بورس بازار اول و دوم فرابورس برابر با 50 میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا در بازار پایه زرد برابر با 20میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا در بازار پایه نارنجی برابر با 10میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا دربازار پایه قرمز برابر با 5میلیارد ریال
• حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بالاتر، 120 میلیارد ریال
• برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، 100 میلیارد ریال

حجم مبنا در بازار بورس چیست؟

از سال 1382 سازمان بورس برای ایجاد ثبات و آرامش در بازار سرمایه، از ابزار و قانونی برای کنترل قیمت ها در برابر نوسانات شدید رونمایی کرد.حجم مبنا، ابزاری برای جلوگیری از تغییرات قیمتی غیر واقعی و کاذب است.در این مقاله قصد داریم هر آنچه که درباره حجم مبنا باید دانست از جمله حجم مبنا چیست؟ فرمول محاسبه حجم مبنا در شرکت های بورسی و فرابورس، حجم مبنا در بازارهای جهانی و … را برایتان شرح دهیم؛ پس تا آخر این مقاله با مدرسه بورس همراه باشید.

حجم مبنا در بورس چیست؟

به حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز معاملاتی، معامله شود تا قیمت اصلی (پایانی) آن سهم قادر به نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، «حجم مبنا» گفته می‌شود.

از حجم مبنا در بورس و فرابورس برای جلوگیری از هیجانات کاذب و آرامش و ثبات در معاملات و همچنین برای جلوگیری از رشد و یا سقوط کاذب بازار استفاده می‌شود.میزان حجم مبنا توسط سامانه معاملات به صورت خودکار اندازه گیری می‌شود و هیچ یک از فعالان بازار در تعیین آن نقشی ندارند.

هدف از ایجاد این قانون این است که افراد نسبت به سرمایه گذاری در بازار سرمایه اطمینان بیشتری پیدا کنند و به این نکته آگاهی داشته باشند که نوسانات قیمت سهام شرکت ها، در نتیجه مبادله تعداد مشخصی سهم صورت گرفته است. برای مشاهده حجم مبنا هر سهم، می‌توانید به تابلوی سهم موردنظر در سایت TSETMC مراجعه کنید.

نحوه محاسبه حجم مبنا

محاسبه حجم مبنا در شرکت های بورسی : طبق مصوبه سازمان بورس و اوراق بهادار که از اسفند سال 1398 اجرایی شده، حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته‌ شده در بورس اوراق بهادار تهران، درصدی از تعداد کل سهام شرکت است.

حداقل ارزش حجم مبنا :

حداکثر ارزش حجم مبنا :

برای شرکت‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بالاتر، 120 میلیارد ریال در نظر گرفته شده و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، 100 میلیارد ریال تعیین شده است که تعداد آن بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته (چهارشتبه) محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد (شنبه) اعمال می‌شود.

محاسبه حجم مبنا در شرکت های فرابورسی

تا پیش از 12 اسفندماه سال 1398، حجم مبنای تمامی شرکت‌های فرابورسی معادل 1 در نظر گرفته‌ می‌شد، درحالی‌که بعد از 12 اسفند سال 1398، قانون حجم مبنا شامل شرکت‌های حاضر در بازارهای اول و دوم و پایه فرابورس نیز اعمال شد و حجم مبنای آنها نیز مانند حجم مبنای شرکت‌های بورسی محاسبه می‌شود. با این تفاوت که شرکت‌های فرابورسی حاضر در بازار پایه، حداقل ارزش حجم مبنا در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز این بازار به ترتیب معادل 20، 10 و 5 میلیارد ریال در نظر گرفته‌ شده‌است و درباره دیگر شرکت‌های فرابورس، جزییات این قانون نظیر بازار بورس است.

قانون حجم مبنا از آغاز شکل‌گیری آن یعنی تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام سال 1382 تاکنون به دفعات دستخوش تغییر و تحول شده‌است. محاسبه حجم مبنا در حالت کلی از فرمول زیر پیروی می‌کند :

درصد مطرح شده در فرمول فوق، طی سنوات گذشته دستخوش تغییراتی شده و در برهه‌ای از زمان به صورت ٪15، در دوره ای دیگر به صورت ٪20 و در مقطی نیز به صورت ٪10 بیان شد.

قمیت پایانی

به طور ساده قیمت پایانی در واقع مبنای شروع خرید و فروش در روز معاملاتی بعد است و باید توجه داشته باشیم که قیمت پایانی قیمت اخرین معامله نیست.به طور کلی دو عامل میانگین وزنی تمام معاملات هر روز و حجم مبنا در آن تاثیرگذار است.برای اثر گذاری حجم مبنا بر این قیمت و محاسبه قیمت آغازین از فرمول زیر استفاده می‌شود :

حجم مبنای یک

در سال های گذشته و تا قبل از مصوبه اسفند ماه 1398 در رابطه با حجم مبنا و اجرای آن، شرکت های پذیرفته شده در فرابورس، حجم مبنا نداشتند و عدد 1 به عنوان حجم مبنای آنها در نظر گرفته می شد. از همین رو قیمت ها صرفا براساس عرضه و تقاضا و میانگین وزنی محاسبه می شد. اما در سال 1398 قانون جدیدی درباره حجم مبنای شرکت‌های فرابورسی تصویب شد تا از تاثیر بیش‌از حد معاملات کوچک بر روی قیمت‌ها ممانعت شود. امروزه فقط در شرایطی خاص، حجم مبنا یک در نظر گرفته می‌شود :

• توقف نماد به دلایل گوناگون
• خرید و فروش های عمده یا بلوکه شده
• به بیرون درز کردن اخبار خصوصی شرکت ها
• بروز گره اقتصادی

کاربرد حجم مبنا در بورس

در واقع حجم مبنا با این هدف وارد بازار بورس شد تا از رشد بی رویه یا سقوط کاذب ارزش سهام در بازار جلوگیری کند و اطمینان و آرامش خاطر بیشتری را برای فعالان بازار به ارمغان آورد.به طور کلی میتوان گفت یکی از عواملی که میتواند موجب ایجاد روندهایی با شیب ملایم و به دور از هیجان شود؛ حجم مبنا است.اگر حجم مبنا را از بورس حذف کنند قیمت ها میتوانند با معامله شدن تعداد محدودی از سهام تحت تاثیر قرار گرفته و غیر واقعی تغییر کند.

حجم مبنا در بازارهای جهانی

خوب است بدانید که دو قانون حجم مبنا و دامنه نوسان به عنوان دو ابزار کنترلی و محدود کننده در کمتر کشور هایی استفاده می‌شود که ایران از جمله آنان است.در بازار های مالی جهانی چیزی به عنوان دامنه نوسان و حجم مبنا وجود ندارد؛ زیرا معتقدند که نباید در بازار عوامل کنترلی و محدود کننده ای وجود داشته باشند و این صرفا عرضه و تقاضا است که باید بر روی روند قیمت تاثیرگذار باشد.

سخن آخر

در این مقاله سعی کردیم هر آنچه که درباره حجم مبنا،نحوه محاسبه و قوانین مربوط به آنرا به صورت شفاف و روان بیان کنیم.توجه داشته باشید که حجم مبنا از مباحث مربوط به تابلوخوانی است که برای تبدیل شدن به یک سرمایه گذار موفق خوب است آنرا فرابگیریم. از همه شما ،همراهان گرامی مدرسه بورس سپاسگذاریم که تا پایان این مقاله با ما همراه بودید. بسیار خوشحال میشویم اگر درخواست ها و پیشنهادات و انتقادات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. شما میتوانید با شرکت در دوره جامع نوابغ بورس و سرمایه گذاری هر انچه که برای تبدیل شدن به یک سرمایه گذار حرفه ای لازم دارید بدست اورید.

حجم مبنا

حجم مبنای سهام یک شرکت در بورس چیست؟ این شاخص چه تاثیری در خرید و فروش ­های بازار بورس می­ گذارد؟ برای آن که برداشت صحیح و دقیقی نسبت به این فاکتور خاص در بازار بورس داشته باشید لازم است با مفهوم دامنه نوسان و قیمت پایانی سهم نیز آشنا باشیم. بدانیم دامنه نوسان چیست؟ دامنه نوسان در بورس و فرابورس چقدر است؟ قیمت پایانی تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام چیست؟ قیمت پایانی چگونه محاسبه می­شود؟ از این رو در این مقاله تلاش شده که به این پرسش­ها پاسخ داده شود.

دامنه نوسان قیمت چیست؟

برای تعریف حجم مبنای سهام یک شرکت ابتدا باید به تعریف دامنه نوسان دقت داشته باشید. دامنه نوسان در حقیقت آن میزانی از تغییرات قیمتی است که در یک روز برای سهام یک شرکت، امکان پذیر خواهد بود. سهام بورس اورق بهادار بازه مثبت و منفی 5 درصد و حق تقدم سهم ­ها در بازه منفی و مثبت 10 درصد نوسان دارند. این دامنه نوسان در بازار فرابورس متفاوت است. بازار فرابورس دارای سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز است که سهم­ های فرابورس در یکی از این تابلو قرار خواهند گرفت. دامنه نوسان تابلو زرد مثبت و منفی 3 درصد که اگر در سه روز متوالی صف تشکیل شود (صف خرید یا فروش) دامنه در روز چهارم به مثبت و منفی 5 تغییر خواهد کرد، تابلو نارنجی مثبت و منفی 2 درصد که اگر در سه روز متوالی صف تشکیل شود (صف خرید یا فروش) دامنه در روز چهارم به مثبت و منفی 4 تغییر خواهد کرد و تابلو قرمز مثبت و منفی یک درصد که اگر در سه روز متوالی صف تشکیل شود (صف خرید یا فروش) دامنه در روز چهارم به مثبت و منفی 3 تغییر خواهد کرد است .

براساس مقرراتی که در بازار سرمایه تعریف شده است در برخی از موارد سهام در بازار بورس بدون دامنه نوسان قیمت معامله می شود. این موارد به شرح زیر است :

1. چنانچه سهم بعد از مجمع عمومی سالیانه که برای تقسیم سود برگزار شده است بازگشایی شود .
2. بازگشایی سهم بعد از مجمع فوق العاده که به منظور تغییر سرمایه شرکت برگزار می ­شود .
3. بازگشایی سهم بعد از تغییر سود هر سهم یا EPS در صورتی که تغییر از ۲۰ درصد بیشتر تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام باشد .

حجم مبنای سهام یک شرکت چیست؟

حال که با مفهوم دامنه نوسان قیمت آشنا شدیم به تعریف حجم مبنای سهام یک شرکت می­ پردازیم. حجم مبنا کمترین میزان معامله یک سهام است که به موجب آن نوسانات آن سهام در دامنه نوسان به سقف یا کف می رسد. حجم مبنا از سال 1382 به بازار بورس وارد شد و پیش از آن چنین مفهوم تعریف شده­ ای در معاملات بازارهای بورسی حضور نداشت. در سال 1382 و زمانی که دکتر حسین عبده تبریزی بر مسند دبیر کلی بورس جای گرفت، این مفهوم را به بازار بورس وارد کرد. انگیزه تبریزی از اعمال مفهومی به نام "حجم مبنا" به بازار بورس، خط­ کشی کردن این بازار به گونه­ ای که معاملات آن در یک چهارچوب مشخص و با سطح آرامش و اطمینان بالاتر انجام شوند، بود. او در واقع توانست در این زمینه موفق نیز عمل کند و حجم مبنا از آشفتگی و هیجان زدگی معاملات بورس و تاثیر آن­ ها بر قیمت، به شدت کاست. البته طرح حسین عبده تبریزی، مخالفانی نیز داشت و برخی از افراد بازار سرمایه با شکل­ گیری چنین چیزی مخالفت کرده و آن را مانعی در معاملات آزاد بورس، قلمداد کردند .

از تاریخ دوازدهم اسفند ماه سال 1398 نیز حجم مبنا در بازاز فرابورس ایران پیاده سازی شد. تا قبل از این تاریخ حجم مبنا برای نمادهای موجود در تمامی بازارهای فرابورس 1 بوده است. البته لازم به ذکر است که این فاکتور مهار کننده تنها در بازار بورس و فرابورس ایران دیده می شود و یک فرمول جهانی در بازارهای بورس به شمار نمی­ رود .

نحوه محاسبه حجم مبنای سهام یک شرکت

در فاصله سال های 1382 تا 1393، حجم مبنای سهام یک شرکت عددی ثابت بود و هر نماد بورسی بسته به اندازه خود و تعداد سهامی که به بازار وارد می کرد، از این نرخ ثابت حجم مبنا تاثیر می پذیرفت. اما از سال 1393 به بعد، فرمول محاسبه حجم مبنای سهام یک شرکت دستخوش تغییراتی شد. شکل محاسبه حجم مبنا به این ترتیب است در یک سال حداقل 20 درصد تعداد سهام شرکت معامله شود. اگر در نظر بگیریم یک سال دارای 250 روز کاری است بنابراین برای محاسبه حجم مبنا یک روز کافی است 20 درصد تعداد سهام شرکت را بر 250 روز کاری تقسیم کنیم که در این صورت حجم مبنا برابر 0.0008 (هشت ده هزارم) کل سهم شرکت می­ شود. البته قابل ذکر است محاسبه و عدد یاد شده تنها برای محاسبه حجم مبنا بازار بورس است. حجم مبنا برای فرابورس 0.0004 (چهار در ده هزارم) برابر تعداد سهام شرکت است . در سال 1398 سازمان بورس اوراق بهادارو شورای عالی بورس حجم مبنای کلیه ی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران براساس فرمول قبلی (ماده واحده مصوب 28 / 11 / 1398 هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) چهار در ده هزار سهام شرکت اعلام کرد وبراین اساس حجم مبنای شرکت های بورس از 0.0008 به 0.0004 تغییر یافت .

همچنین شروط های زیر برای کلیه شرکتهای بورسی و فرابورسی تعیین تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام شده است :

• حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها در بازار بورس بازار اول و دوم فرابورس برابر با 50 میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا در بازار پایه زرد برابر با 20میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا در بازار پایه نارنجی برابر با 10میلیارد ریال
• حداقل ارزش مبنا دربازار پایه قرمز برابر با 5میلیارد ریال
• حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بالاتر، 120 میلیارد ریال
• برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از 20 هزار میلیارد ریال، 100 میلیارد ریال

حجم مبنا چیست و چه تاثیری در قیمت سهام بورس دارد ؟

حجم مبنا برای کنترل معاملات و جلوگیری از نوسانات شدید در بازارهای بورس استفاده می‌شود. در ایران حجم مبنا فقط برای سهام شرکت هایی تعریف شده است که در بورس اوراق بهادار تهران (TSE) پذیرفته شده‌اند. بورس اوراق بهادار تهران، 2 بازار اصلی دارد که «بورس» و «فرابورس» هستند. حجم مبنا فقط در بازار بورس فعال است و در فرابورس وجود ندارد.

حجم مبنا چه تاثیری در تغییر قیمت دارد ؟

ملاک تغییر قیمت روزانه سهام های بورس بر مبنای قیمت پایانی آن ها است. اما خود قیمت پایانی، از حجم مبنا اثر می پذرید. مثلا اگر یک سهم در یک روز کاری صف فروش باشد و تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام در منفی 5% به اندازه نصف حجم مبنا معامله شده باشد، قیمت پایانی آن -2.5% افت پیدا می کند. یعنی قیمت سهام -2.5 درصد کاهش پیدا کرده است. به مثال های زیر توجه کنید :

تاثیر حجم مبنای پر شده بر قیمت پایانی سهام

تاثیر حجم مبنای پر نشده بر تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام قیمت سهام

حجم مبنا چگونه محاسبه می شود ؟

حجم مبنای شرکت های پذیرفته شده در بورس با ضرب (4/10000) بر تعداد سهام منتشر شده محاسبه می‌شود. حداکثر میزان حجم مبنا برابر با 10 میلیارد ریال است و حداقل میزان آن 500 میلیون ریال است. عدد حجم مبنای هر شرکت بر اساس قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی هفته محاسبه شده و به عنوان حجم مبنای هفته بعد در نظر گرفته می‌شود.

مثال: فرض کنید که شرکتی با ضرب تعداد سهام خود در 4/10000 به 3 میلیون سهم می‌رسد. اگر این میزان را در قیمت پایانی از آخرین روز معاملاتی هفته که 6000 ریال بوده است، ضرب کنیم، به 18 میلیارد ریال می‌رسیم. طبق گفته قبلی، حداکثر ارزش حجم مبنا باید 10 میلیارد ریال باشد. بنابراین، نسبت 4/10000 برای این شرکت حذف می‌شود و بیشترین عدد (10 میلیارد ریال) وارد محاسبات می‌شود. در انتها، برای محاسبه حجم مبنای هفته آینده، 10 میلیارد ریال بر قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی تقسیم می‌شود (10,000,000,000/6000=1666667) و براساس آن حجم مبنا 1,666,667 می‌گردد.

در طرف دیگر، تصور کنید که یک شرکت 125 میلیون سهم منتشر کرده است. با ضرب این رقم در نسبت 4/10000 به رقم 50 هزار می‌رسیم. قیمت پایانی این سهم در آخرین روز هفته گذشته نیز 5000 ریال بوده است. اما حاصل‌ضرب قیمت پایانی در حجم معاملات برابر 250 میلیون ریال شده است که کمتر از کف تعیین شده بوده است (500 میلیون ریال). حجم مبنای این شرکت با تقسیم 500 میلیون ریال (کف ارزش) بر قیمت پایانی تعیین می‌شود که 100 هزار خواهد بود و به عنوان حجم مبنای هفته بعد استفاده خواهد شد.

نکته جالب:

فرض کنید که سهام یک شرکت در تمام طول یک هفته در سطح +5٪ معامله شده باشد. در این صورت، قیمت پایانی هفته سهام این شرکت، 27٪ رشد را نشان خواهد داد. اما براساس دستورالعملی که تشریح شد، حجم مبنای این شرکت در هفته آینده کاهش خواهد یافت تا بازدهی مثبت آن تسهیل گردد. در طرف مقابل، اگر قیمت سهام یک شرکت در طول یک هفته، روند نزولی را طی کند، حجم مبنای آن افزایش می‌یابد تا مانعی بر سر راه سقوط سریع ارزش آن شود.

حجم مبنا در بورس چیست + فیلم آموزش حجم مبنا

حجم مبنا در بورس؛ تاثیرات حجم مبنا در معاملات بازار سرمایه

شما می‌توانید سرفصل مدنظر خود از فهرست محتوای این مقاله انتخاب کنید تا به قسمت مربوطه هدایت شوید:

• حجم مبنا از چه تاریخی به جریان افتاد؟
• توضیح آسان حجم مبنا در بورس
• تاثیر حجم مبنا در معاملات روزانه
• راه­های مشاهده حجم مبنا در یک سهم
• چطور می توان حجم مبنا را محاسبه کرد؟
• نکات مثبت و منفی حجم مبنا

ازجمله مواردی که قادر است کنترل بازار سرمایه را به دست بگیرد «حجم مبنا» است. اغلب حجم مبنا در جاهایی که نماینده قانون قصد پیشگیری از دخالت افرادی که از دست بردن در قیمت ها قصد سوء استفاده کردند، کاربرد دارد. هدف از این کار فراهم آوردن بستری مناسب برای قیمت گذاری سهام در بورس است.

تعداد زیادی از صنایع فعال در سرمایه گذاری و اقشار مختلف با دارایی های متفاوت، از سهام هایی در یک شرکت خاص برخوردار هستند. خود کارگزاری ها نیز در دادوستد های گسترده سهام و در بازار مالی فعالیت گسترده دارند.

تنها امکانی که در این بین باعث می شود تا عموم مردم و صنایع مختلف با اطمینان خاطر دست به خرید و فروش سهام بزنند، سازمان بورس و اوراق بهادار است. این سازمان که ناظر اصلی بر اجرای صحیح معاملات بورسی است، دارای زیر مجموعه­های متعدد از جمله مجموعه بزرگ فرابورس ایران و شرکت بورسی اوراق بهادار تهران هستند. بنابراین این شرکت بزرگ به همراه زیرمجموعه هایش، با قرار دادن تبصره های قانونی مثل همین حجم مبنا و غیره، از ایجاد خطر برای دارایی های افراد جلوگیری می کنند. در نتیجه بموقع نیز دست هر مداخله گر، در روند قانونی معاملات را کنار می زنند.

حجم مبنا از چه تاریخی به جریان افتاد؟

حسین عبده تبریزی فردی بود که در سال 1382، حجم مبنا را در بازار بورس و سازمان اوراق بهادار به جریان انداخت. طوریکه ابتدا قصد داشتند که همه افراد، 250 روز در سال را به فعالیت بپردازند. پس درصدی هم که قرار بود از تمام سهم های موجود در یک صنعت بورسی معامله شود، به اندازه 15% باشد.

بنابراین برای جریان داشتن هزینه انتهای کار باید به اندازه عدد 0.0006 از تعداد کل سهام شرکت مذکور، حجم مبنای یک سهم در طی یک روز قرار داده می شد. درصد این قانون در سال 1383 تبدیل به 20% شد و میزان حجم مبنا از عدد 0.0006 سهام، به عدد 0.0008 انتقال پیدا کرد.

کاهش 10 درصدی حجم مبنای سهام، در سال 93 اتفاق افتاد، طوریکه این درصد تا روز 12 اسفند 98، به همین میزان ماند و تغییری هم نکرد.

توضیح آسان حجم مبنا در بورس

گاهی در طی یک روز همه سهم های مجاز که در آن صنعت وجود دارند، بصورت خرید و فروش درمی آیند. به نحوی که درصد نوسانات مشخصی که در تمام ساعات آن روز جریان داشته، نوع قیمت گذاری فردای آن روز را برای سهم مورد نظر مشخص کنند. در واقع این ساده ترین تعریفی است که سازمان بورس و اوراق بهادار برای حجم مبنا تعیین کرده است.

حتی قیمت پایانی سهام و حجم مبنا نیز در ارتباط مستقیم با یکدیگر هستند. زیرا حجم مبنا در کمترین مقدار سهم های موجود در یک صنعت می تواند در طول یک روز مورد دادوستد قرار بگیرد. به خاطر این است که توانایی مطلابقت قیمت پایانی یدآید آید آآااخرید و فروش را در محدوده دامنه نوسان، با آخرین قیمت دادوستد شده در آن روز معاملاتی را پیدا می کند. پس در نتیجه میانگین وزنی برای قیمت های معاملاتی، قیمت پایانی را در کل آن روز تشکیل می دهد.

تاثیر حجم مبنا در معاملات روزانه

این تاثیر به این شکل خود را نشان می دهد که وقتی تعداد حجم مبنا، بیشتر از تعداد کل سهم های دادوستد شده قرار داده شود. طوریکه تعداد حجم مبنا از یک میزانی بالاتر نمی رود و در نتیجه به تناسب همه اینها، آخرین قیمت از تغییرات کمتری نیز برخوردار می شود. مثلا اگر عدد 6 میلیون، تعداد حجم مبنای یک سهام بوده و به میزان 3 درصد هم کل دادوستدهای مالی مثبت باشد. در ادامه جریان معاملات هم اگر فقط از تمام سهم های معاملاتی آن روز فقط 2 میلیون خرج شود، بنابراین آخرین نرخ آن روز پایین تر از قیمت نهایی خرید و فروش قرار می گیرد. در نتیجه حجم دادوستد شده در آن روز به میزان حجم مبنا نخواهد رسید. پس با این تفاسیر محدوده آخرین نرخ برای این معامله بصورت مثبت و 1 درصد است.

راه­های مشاهده حجم مبنا در یک سهم

آسان ترین و رایج ترین راه برای دیدن حجم مبنا در یک سهم، از طریق سایتی به نام « مدیریت و فناوری بورس تهران TseL» است. پس با ورود به سایت مذکور، براحتی امکان دستیابی به نمادهای درخواستی را دارید. به شکل زیر توجه کنید، این تصویر حجم مبنای بانک تجارت با نماد اختصاصی «وتجارت» را نشان می دهد.

چطور می توان حجم مبنا را محاسبه کرد؟

در شورای عالی بورس مصوبه ای مقرر شده که بر طبق آن صنعت هایی از قبیل پایه بورس ایران، بازارهای 1، یا بازارهای 2 که عدد حجم مبنای آنها، نزدیک به 4 در ده هزار در مقدار سهم های آن شرکت دارد پیاده سازی شود.

حجم مبنای ذکر شده به شکل داینامیک بوده و به عبارتی دیگر حجم مبنای هر تعداد سهمی که وجود دارد، نسبت به نرخ آخرین ساعات روزی که سهام در آن دادوستد شده را اندازه گیری می کنند. سپس نتیجه اش در هفته جدید و ابتدایی ترین ساعت آن روز گذاشته می شود.

بنابراین در صورتی حجم مبنا روند کاهشی می گیرد که هزینه سهم ها بالا باشد و بالعکس اگر حجم مبنا روند رو به بالا داشته باشد، قیمت کمی خواهد داشت.

مواقعی که عدد 1 بیانگر حجم مبنای آن شرکت است

در سال های گذشته و قبل از تصویب و اجرای جدیدترین قانون در رابطه با حجم مبنا، شرکت هایی که در بازار معاملاتی فرابورس بودند، حجم مبنا نداشتند. با این وضعیت عدد 1 به عنوان حجم مبنای آنها محسوب می شد. بنابراین برای اینکه قیمت نوسان بگیرد، باید با هر قیمتی که مواجه شدید، خرید و فروش کنید. این مسئله جدا از بحث حجم معاملاتی است. ولی با این وجود همچنان برای میانگین وزنی، معیار آخرین قیمت است.

مواردی هم در سهم ها وجود دارد که حجم مبنا همان 1 در نظر گرفته می شود، در زیر با چند مورد از آنها آشنا می شوید.

• بروز گره اقتصادی
• خرید و فروش های عمده یا بلوکه شده
• به بیرون درز کردن اخبار خصوصی از طریق شرکت ها
• دامنه نوسان در معامله برای سهام شرکت ها
• هنگاهی که به دلایل متعدد نماد شرکت های حاظر در فرابورس یا حتی بورس دچار توقف شوند.

نکات مثبت و منفی حجم مبنا

پیشگیری از بوجود آمدن قیمت های کاذب از ویژگی های مثبت در حجم مبنا به حساب می آید. البته وقتی صف های معاملاتی به جریان می افتند، به میزان بالا پول بصورت بلوکه درآمده و باعث پایین آوردن حرکت افزایشی و کاهشی نوسانات قیمت می شود.

به عبارتی زمانی هم که سهام خشک شده و حجم معاملات کاهش می یابد، سازمان بورس در یک بازه زمانی مشخص اجازه باز شدن نماد سهام را می دهد، آن هم در حالیکه حجم مبنا و دامنه نوسان را ندارد. از این طریق دادوستدها به جریان افتاده و قیمت­های پیشنهادی هر دو طرف یعنی فروشنده و خریدار، جایگزین هم می شوند.

حجم مبنا در بورس چیست و چه مزیتی دارد؟

حجم مبنا از جمله مفاهیم مهم بورس است که آشنایی با آن از جهاتی بسیاری مهم است. این فاکتور عددی را نشان می‌دهد که لازم است سهم در هر جلسه‌ی معاملاتی به همان میزان معامله داشته باشد. از همین رو میزان حجم معاملات و حجم مبنا دو مفهوم وابسته به هم هستند. حجم مبنا یکی از فاکتورهایی است که نقش بسیار اساسی در تحلیل و تصمیم‌گیری افراد برای خرید سهام دارد.

هنگامی که به صفحه‌ی یک نماد در سایت شرکت فناوری مدیریت بورس تهران مراجعه می‌کنید، برخی اطلاعات را می‌توانید ببینید. افزون بر این مفهوم، موارد دیگری اعم از تعداد و حجم معاملات، ارزش معاملات، تعداد سهام، سهام شناور، قیمت پایانی و میانگین حجم ماه نیز در این صفحه قابل مشاهده‌ هستند. تمام این موارد در قالب مهارتی به نام تابلوخوانی قرار می‌گیرند.

حجم مبنا چیست؟

برای توضیح حجم مبنا اجازه دهید مثالی ارائه کنیم. یک لیوان را در نظر بگیرید. این ظرف گنجایش مشخصی دارد. اگر تنها بخشی از این گنجایش را پر کنیم، لیوان هم‌چنان فضای کافی برای دربرگرفتن آب بیشتر دارد. برای اینکه بتوانیم از تمام ظرفیت لیوان بهره‌مند شویم، باید تا جایی که گنجایش دارد آن را پر کنیم. مفهوم حجم مبنا نیز دقیقا مانند گنجایش لیوان است.

در سهام شرکت‌ها محدوده‌ی قیمتی به نام حجم مبنا تعریف می‌شود. این میزان نشان‌دهنده‌ی این است که حجم معاملات تا چه اندازه‌ای باید باشد تا تغییرات قیمت را به صورت کامل پوشش دهد. یعنی در صورتی که معاملات به اندازه‌ای باشد که به این عدد برسد و یا از آن عبور کند، آن‌گاه تغییرات قیمت پایانی به صورت کامل لحاظ خواهد شد. به این ترتیب اگر حجم مبنا کاملا پر شود و مثلا قیمت پایانی نیز پنج درصد رشد کرده باشد، تمام این پنج درصد در قیمت سهام تاثیر می‌گذارد.

در نظر بگیرید که دامنه‌ی نوسان مجاز برای هر سهم مثبت و منفی پنج است. یعنی هر سهم روزانه می‌تواند در این بازه نوسان داشته باشد. اگر حجم مبنا در یک سهم پر شود، در این صورت دامنه‌ی نوسان به طور کامل روی قیمت پایانی سهم اثر می‌گذارد. اگر این حجم به طور کامل پر نشود، با توجه به درصد آن، محاسباتی انجام می‌شود و قیمت پایانی آن روز به دست می‌آید. برای درک بهتر این مفاهیم، باید آموزش‌های تابلوخوانی را با دقت تمام پیگیری کنید. سپس با توجه به موارد فوق می‌توانید بهترین سهم ممکن را خریداری کنید. به این صورت با توجه به میانگین حجم معاملات در ماه می‌توانید پیش‌بینی کنید که چه اتفاقاتی در سهام خواهد افتاد.

مزیت حجم مبنا و ملاک تعیین آن چیست؟

نوسانات قیمتی همواره یکی از معضلات بازارهای مالی به شمار می‌رود. حجم مبنا این امکان را فراهم می‌کند تا این نوسانات به میزان متعارفی صورت گیرد. در حقیقت این مفهوم عاملی بازدارنده در برابر رشد و افت غیرمعقول قیمت سهام است.

به این امر فکر کنید که در هر بازاری افراد منفعت‌طلب در کمین یک فرصت نشسته‌اند تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام تا بتوانند به کسب سود برسند. حجم مبنا به دلیل محدودیتی که در نوسان قیمت‌ها ایجاد می‌کند چنین فرصتی را از سودجویان سلب می‌کند. به این ترتیب سهام‌داران نیز کمتر متضرر می‌شوند. تمام این قوانین مرتبط با قیمت به نوعی برای اطمینان دادن به معامله‌گران و فعالان بازار بورس تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام تصویب و اجرا می‌شوند.

در مورد تعیین حجم مبنا، باید به تعداد سهام منتشره در بازار بورس توجه ‌شود. به طور کلی به ازای هر ده‌هزار برگه سهام، ارزش مبنا برابر ۴ است. در این مورد حداقل ارزش مبنای شرکت‌ها با توجه به سرمایه‌ی آن‌ها نیز باید رعایت شده باشد. این موارد در جلسات هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب رسیده است.

تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی

برای مشاهده‌ی اثر میزان معاملات بر قیمت پایانی باید از این فرمول استفاده کرد:

قیمت پایانی امروز= قیمت پایانی روز گذشته + [(اختلاف قیمت پایانی روز گذشته و میانگین وزنی معاملات امروز × حجم معاملات امروز) / حجم مبنا].

اجازه دهید فرمول بالا را توضیح دهیم. با مراجعه به تابلوی هر نماد می‌توانیم قیمت پایانی روز قبل آن را ببینیم. اما در مورد میانگین وزنی باید گفت که این میانگین بیانگر این مسئله است که بیشترین حجم معاملات در چه قیمتی انجام شده است. مثلا ۲ میلیون معامله در قیمت ۲۵۰۰ تومان طی یک جلسه‌ی معاملاتی انجام می‌شود. در همین جلسه‌ی معاملاتی سهام، در قیمت ۲۳۰۰ تومان تنها شاهد ۷۰۰ هزار معامله است. پس قیمت پایانی به سمتی میل می‌کند که تعداد معاملات در آن بیشتر است. در این مثال میانگین وزنی برابر ۲۵۰۰ تومان است.

برای محاسبه اثر حجم مبنا در مشخص کردن صفر تابلو برای روز بعد، باید به حجم معاملات نیز توجه کرد. این عدد در صفحه‌ی نماد قابل دستیابی است. به این ترتیب با فرمول فوق می‌توان به آسانی قیمت پایانی روز را محاسبه تاثیر حجم مبنا بر تغییرات قیمت سهام کرد. محاسباتی از این دست و سایر مباحث مرتبط با قیمت در تابلوخوانی به صورت کامل مورد بررسی قرار می‌گیرد. هم‌چنین در تحلیل‌ تکنیکال و یا تحلیل بنیادی به کمک این مفاهیم رفتار سهام در آینده پیش‌بینی می‌شود. از همین رو تسلط بر این موارد از جمله لازمه‌‌های بازار بورس است.

یک مثال برای درک بهتر حجم مبنا در بورس

فرض کنید قیمت پایانی یک سهم در روز گذشته ۵۰۰ تومان بوده است. میانگین وزنی معاملات امروز را نیز ۵۱۵ تومان در نظر بگیرید. حجم معاملات روز جاری عددی معادل ۳ میلیون سهم است. اما حجم مبنا در این سهم معادل ۶ میلیون است.

حال با در دست داشتن این اطلاعات می‌خواهیم بر اساس فرمول بالا قیمت پایانی را محاسبه کنیم:

قیمت پایانی= ۵۰۰+ [۱۵× ۳,۰۰۰,۰۰۰ ]/ ۶,۰۰۰,۰۰۰ = /۵۰۷,۵۰۰

اما منظور از این عدد چیست؟ همان‌طور که مشاهده کردید در مثال فوق حجم معاملات امروز دقیقا نصف میزان مبنا است. یعنی تنها نیمی از رشد قیمت پایانی نسبت به روز گذشته (که ۱۵ تومان بیشتر از روز گذشته بوده است)، در قیمت پایانی امروز لحاظ خواهد شد. به همین ترتیب اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری، بیشتر یا مساوی حجم مبنا بود، در آن صورت تمام ۱۵ تومان در قیمت پایانی سهم محسوب می‌شد.

حجم مبنا در فرابورس

پیش از این در فرابورس مفهومی به نام حجم مبنا وجود نداشت. یعنی قیمت پایانی سهام همان‌گونه که ثبت می‌شد در معاملات روز فردا اثر می‌گذاشت. به این ترتیب اگر سهمی بدون دامنه‌ی نوسان و در ۲۰٪- باز می‌شد، فارغ از میزان معاملات، قیمت سهم به یک‌پنجم کاهش می‌یافت. اما در اسفندماه سال ۹۸ قانونی مبنی بر اعمال حجم مبنا بر نمادهای فرابورسی اعمال شد.

بر طبق این قانون دیگر تفاوتی بین بورس و فرابورس از نظر میزان مبنا وجود ندارد. همان‌گونه که مشاهده کردید دقت در این مفاهیم و سایر مسائل مورد بررسی در تابلوخوانی، عامل مهمی در کسب موفقیت و سودآوری در بازار سهام است. توجه به چنین مسائلی منجر می‌شود علاوه بر آشنایی بیشتر با سازوکار معاملات، دانش مالی خود را نیز افزایش دهید.

نتیجه گیری

نهایتا با توجه به ورود حجم زیادی از نقدینگی، اینگونه برآورد میشود که چهارچوب های قانونی نیز به مراتب حرفه ای تر و بهتر شوند، این قانون کمک می کند قیمتها براساس حجم های واقعی تر مشخص شده و اثر قیمت سازی در بازار کمرنگ تر شود.بعبارتی اگر حجم مبنا برابر با حجم معاملات یک روز یک نماد باشد، قیمت پایانی معاملات آن روز برابر با میانگین وزنی تمامی معاملات در آن روز خواهد بود. اما اگر مقدار معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از حجم مبنا باشد دیگر نمی‌توانیم قیمت پایانی را فقط با گرفتن میانگین وزنی از تمام معاملات آن روز به دست بیاوریم.